♦ آب مشکل امروز ومعضل فردا که با مدیریت… قابل کنترل است نه حل اگر بیاندیشیم وبه فکر نسل فردا باشیم که وظیفه ماست نه در شعار بلکه در عمل بدون نگرش جناحی….

♦ توسعه کشاورزی به بهای خطر کم آبی

به نظر میرسد که با توجه به عدم شناسایی همه چاه های بدون پروانه، تعداد واقعی آنها بسیار بیشتر باشد. روزنامه اقتصادی “فرصت امروز” اسفند ماه گذشته در گزارشی نوشت که تعداد چاههای بدوم مجوز میتواند به ۴۰۰ هزار حلقه برسد.
بنابر این گزارش آمار غیررسمی تعداد کل چاههای ایران را بیش از یک میلیون حلقه برآورد میکنند. کارشناسان نقش این چاهها در پائین رفتن سطح آبهای زیرزمینی دشت های ایران بسیار تعیین کننده ارزیابی میکنند.
با این همه بستن چاه های بدون پروانه بدون پیامد نیست. محمدرضا امیری کهنوج، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در این باره به “فرصت امروز” میگوید: «میانگین عمر چاههای بدون پروانه در کشور به حدود ۲۰ سال میرسد. در این مدت زمان نسبتا طولانی، کشاورزان با آب استحصالی باغ و مزرعه ایجاد کرده اند و معیشت خانواده شان را تامین میکنند.

♦ چاههای بدون پروانه
معاون وزیر نیرو تعداد چاههای غیرمجاز را ۲۰۰ هزار حلقه ذکر کرده اما ظاهرا منظور او چاه هایی است که در یک دوره زمانی مشخص حفر شده اند.

♦ آبهای زیرزمینی قربانی کشاورزی
حسین آذین با اشاره به این قانون به “خانه ملت” گفت: «نمایندگان وزارت نیرو در این جلسه با انتقاد از اینکه قانون تکلیفی برعهده صاحبان این چاهها برای تعیین وضعیت چاههای آب کشاورزی نگذاشته، خواهان رفع این خلاء قانونی شدند و مقرر شد نواقص موجود در قالب لایحهای از سوی دولت به مجلس برای تصویب ارسال شود.»
علیرضا دائمی معاون وزیر نیرو، بهمن ماه سال پیش در یک نشست خبری اعلام کرد که در حال حاضر ۵۰ درصد از آب مورد نیاز فعالیتهای کشاورزی از منابع زیرزمینی برداشت میشود و به دلیل خشکسالی های پی درپی میزان برداشت رو به افزایش است.
به گزارش خبرگزاری قوه قضائیه (میزان)، علیرضا دائمی در این نشست تاکید کرد که با ادامه تغییرات اقلیمی و کم آبی در ۱۴ سال گذشته، کشاورزان بیش از پیش به حفر چاههای عمیق بدون پروانه روی آورده اند.
در حال حاضر برداشت از منابع زیر زمینی اغلب دشتهای ایران ممنوع اعلام شده است. وزارت نیرو برداشت از حدود ۲۳۰ دشت در استانهای قزوین، سمنان، خراسان رضوی، تهران، اصفهان، فارس و بسیاری دیگر از استانها را ممنوع کرده است.

♦ شناسایی یک سوم چاه های غیرمجاز
معضل دیگر ناتوانی یا اهمال مسئولان در شناسایی چاههای غیرمجاز و دشواری جلوگیری از ادامه فعالیت آنها است. بر مبنای گزارشی که وزارت نیرو به کمیسیون اصل نود ارائه کرده این وزارتخانه تنها یک سوم این چاهها را شناسایی کرده است.
بر اساس گزارش وزارت نیرو، از صد هزار چاه غیرمجاز شناسایی شده، برای ۳۸ هزار مورد آن پرونده قضائی تشکیل شده اما تا کنون فقط برای ۱۴ هزار پرونده رأی صادر شده است.
مجلس شورای اسلامی در سال ۸۹ قانون تعیین تکلیف چاههای بدون پروانه را تصویب و وزارت نیرو را موظف کرد که ظرف دو سال تکلیف تمام چاههای بدون پروانه واقع در دشت های کشور را که قبل از پایان سال ۸۵ حفر و توسط وزارت نیرو شناسایی شدهاند روشن کند.
در این قانون وزارت نیرو موظف شد با در نظر داشتن ظرفیت آبی دشتها، رعایت حریم چاههای مجاز، و عدم زیانرسانی به دیگران و عموم، و به شرط اجرای آبیاری تحتفشار توسط متقاضی، چاههای بدون پروانه را سازماندهی کند و در صورت فراهم بودن شرایط برای آنها پروانه بهرهبرداری صادر کند.

♦ ذخایر آب سدهای ایران به پایین ترین حد رسیده است
برآوردهای سازمان بازرسی کل کشور حاکی از آن است که از میان چاههای فعال در سراسر ایران ۳۰۰ هزار تای آنها بدون داشتن مجوز مشغول استخراج آب هستند.
به این ترتیب نزدیک به ۴۰ درصد از چاههای موجود در ایران، در حال حاضر بدون مجوز از منابع آبهای زیرزمینی برداشت میکنند و نظارتی بر فعالیت آنها نمیشود.
حفر بی رویه چاه در سه دهه گذشته یکی از علتهای خشکی تالاب ها و دریاچه ها به شمار میرود که پیش بینی میشود به مهاجرت میلیونها نفر از ساکنان این مناطق منجر شود.

♦ یک چاه به ازای هر ۲۹ روستایی
درگاه ملی آمار، وب سایت مرکز آمار ایران، جمعیت کشور تا روز دوشنبه، ۲۸ اردیبهشت اندکی بیش از ۷۸ میلیون و ۳۵۳ هزار نفر ثبت کرده است.
بر این اساس به ازای هر ۱۰۴ نفر از جمعیت کل ایران یک حلقه چاه وجود دارد. با توجه به تمرکز چاهها در مناطق روستایی این نسبت بسیار متفاوت خواهد بود و میتواند به یک چاه به ازای هر ۲۹ ساکن روستا برسد.
نتایج سرشماری سال ۹۰، جمعیت ساکن در روستاهای ایران را ۲۱ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر و شمار شهرنشینان را دو و نیم برابر آن نشان میدهد.
در عین حال همهی چاههای غیرمجاز الزاما در روستاها و برای فعالیتهای کشاورزی نیستند. خبرگزاری مهر تیرماه ۹۳ به نقل از یک مقام مسئول در شرکت آب منطقهای تهران نوشت، در این شهر ۱۶ هزار چاه وجود دارد که ده هزارتای آن پروانه ندارند.

♦ یک چاه آب به ازای هر ۱۰۴ شهروند ایران
مطابق آمار سازمان بازرسی کل کشور، در ایران ۷۵۴ هزار حلقه چاه وجود دارد که حدود ۴۰ درصد آنها بدون مجوز حفر شده اند. در دولت دهم با تصویب لایحهای به دهها هزار چاه غیرمجاز پروانه بهره برداری داده شد.
خشکسالی و بحران کم آبی که از چند سال پیش درباره آن زیاد بحث میشود ابعاد گوناگونی دارد. استفاده بی رویه از منابع زیرزمینی و هدر رفتن آب در بخش کشاورزی این بحران را تشدید میکند.
در نشست مشترک اعضای کمیسیون اصل ۹۰ مجلس با معاونان سه وزارتخانه نیرو، جهاد کشاورزی، دادگستری و سازمان بازرسی کل کشور (یکشنبه ۲۷ اردیبهشت ۹۴) گزارشی از تعداد چاههای مجاز و غیرمجاز در ایران ارائه شد که دامنه ی این بحران را آشکارتر میکند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مجلس (خانه ملت) حسین آذین، عضو هیئت رئیسه کمیسیون به نقل از معاون سازمان بازرسی کل کشور تعداد چاههای فعال در ایران را ۷۵۴ هزار حلقه اعلام کرد.