امروزه با گسترش روند شهرسازی و تغییر در کاربری‌های طبیعی به محیط های مصنوعی و دست ساخت، شاهد ایجاد محیط هایی با رفتارهای هیدرولوژیکی و هیدرولیکی متفاوت می باشیم که به آبخیزهای شهری شهرت یافته اند.
آبخیزداری شهری راهکار بهره برداری و مدیریت پایدار از منابع آبخیز را در حوضه های شهری و روستایی بمنظور بازسازی تخریب های طبیعت در اثر توسعه شهری طراحی و تدوین می نماید.
آبخیزداری شهری مقوله جدیدی از مدیریت آب است که با تلفیق و هماهنگی با معماری و مهندسی عمران شهری می تواند ضمن تامین آب، تغییر اقلیم، حفظ محیط زیست و ایجاد پایداری در توسعه، از بروز سیل و خشکسالی ناشی از پدیده النینو در شهرها جلوگیری کند.
متاسفانه اجرای پروژه های جامع آبخیزداری که مدیریت ۶ کلان حوزه آبریز کشور را در تامین آب تداعی می کند در حاشیه نگه داشته شده است و سد سازی های افراطی و بی رویه با میزان متوسط کم بارندگی در حوزه های آبریز کشور در اولویت قرار گرفته است.سد سازی ها افراطی که فقط متولی دولتی و انحصاری دارد و موجب تخریب طبیعت، به هم زدن سیکل چرخه آب، نابودی محیط زیست و حیات وحش شده است.
پروژه‌های مصوب آبریز ایران توسط سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور صورت می گیرد که می تواند بصورت الگویی بر اساس وضعیت جغرافیایی و اقلیمی بکار گرفته شوند و شامل پروژه‌های تهیه، پروژه پارک آبخیز،پروژه کنترل رسوب و پروژه کنترل سیل می باشد.
لذا بر اساس مطالعات انجام شده اجرای پروژه های بانکت بندی، نهال کاری، بذرکاری، کپه کاری،بذرپاشی،عملیات سنگی گابیونی،عملیات بتنی،عملیات اصلاح ولایروبی مسیر،زهکشی، تودهای لغزشی،عملیـــات خاکی و ملاتی،عملیات سنگ ریزی بمنظور کنترل سیلاب ها، مدیریت منابع آبی آبخیزها، تامین آب شیرین برای شرب و کشاورزی، فضای سبز وعملیات بیولوژیکی جهت اکوتوریسم وگردشگری انجام می شود.همچنین ایزوله کردن آبرفت ها در مناطق کویری و بیابانی جهت نفوذ آب باران در سفره های زیر سطحی و استحصال و استفاده آن در احداث جنگل های دست کاشت و جلوگیری از ورود سیلاب های ناگهانی به جاده ها و شهرها صورت می پذیرد.
روش های جمع آوری آبهای سطحی شهرها
– نصب کانیوها در وسط و حاشیه کوچه ها جهت انتقال آب به جاده های عریض.
– احداث کانال در جاده های عریض، بلوارها، بزرگراه ها و میادین جهت انتقال سیلاب به خارج از شهر.
– احداث استخر با پوشش سنگریزه و شن در مسیر خروجی سیلاب های شهری بمنظور تصفیه آلودگی های ناشی از سیلاب های مذکور.
– احداث برکه یا دریاچه مصنوعی جهت ورود سیلاب های فیلتر شده و کاشت گیاهان خود پالایش بمنظور تصفیه کامل و ایجاد منظر تفرجی برای گردشگران.
روش های جمع آوری آب باران از پشت بام منازل و مجتمع های مسکونی
– طراحی و اجرای سیستم گردش و ذخیره آب پشت بام ها متناسب در ساختمان های جدیدالاحداث
– ایزوله و غیر قابل نفوذ کردن پشت بام ها.
– ایجاد حفاظ بمنظور جلوگیری از رفت و آمد سگ و گربه و تمیز نگه داشتن پشت بام ها.
– لوله کشی از پشت بام به جای ناودان بمنظور هدایت آب باران به مخازن و استخرهای سر پوشیده زیر زمینی جهت تصفیه با کلر.
– پمپاژ آب مخازن جمع آوری آب باران به تانکر آب در پشت بام منازل.
– لوله کشی آب از تانکر تعبیه شده بر پشت بام و انتقال آب جهت مصارف شرب، بهداشتی و فضای سبز.
تهیه طرح برای انجام روش های بازیافت فاضلاب خانگی از منازل و مجتمع های مسکونی
– طراحی و اجرای سیستم گردش و ذخیره فاضلاب خانگی به جز فاضلاب توالت، متناسب در ساختمان های جدید الاحداث.
– بازیافت آب آشپزخانه، حمام، ظرفشویی، ماشین لباسشویی و روشویی و تصفیه و ذخیره آن با هدف انطباق دادن میان کیفیت آب با نوع مصرف، با روش اعمال شده در بازیافت آب از پشت بام اما استفاده از مخزن تصفیه، بمنظور استفاده از آب غیر شرب حاصل از تصفیه انجام شده جهت استفاده در سیفون توالت، شستشوی منازل و آبیاری فضای سبز و چمن.
روش های جمع آوری آب های سطحی، آب پشت بام ها و بازیافت آب در مراکز نظامی و صنعتی
این روش مشابه روش جمع آوری آب از پشت بام ها وبازیافت آب فاضلاب منازل و مجتمع های مسکونی سازمانی با مقیاس بزرگتراست، که با توجه به لزوم توسعه فضای سبز و مصرف آب در جهات مختلف میتوان به کار برد.
– برخی ازصنایع، به ویژه در مناطق خشک و کم آب، می توانند پیشگام استفاده از روش‌های کارآمد و کم هزینه برای بازیافت، تصفیه و استفاده مجدد از آب باشند. لذا میتوان با نوآوری و استفاده از تجربیات، نسبت به بازیافت آب صنعتی اقدام نمود. این روش مانند بازیافت آب فاضلاب خانگی ولی با سیستم پیچیده تر، گرانتر و در سطح بزرگتر انجام می شود.
با بهینه سازی مدیریت آب شهری میتوان با ظرفیت سازی مقامات دولتی و جوامع محلی، معماران و شهرسازان با حمایت های فنی و آموزشی و پایدارسازی مدیریت منابع آب در سطح سازمانی، تقویت سطح دانش و آگاهی جوامع محلی تحت تاثیر، دست اندرکاران کلیدی و دیگر ذینفعان پروژه های آبخیزداری شهری، انبوه سازان مسکن و شهرسازی، تطبیق طراحی های معماری و شهرسازی با آبخیزداری شهری، بازیافت آب از مراکز شهری جهت تامین آب مورد نیاز فضای سبز، استحکام سازی زیر ساخت های مسکن و شهرسازی در مقابل فرسودگی های ناشی از آب، تولید نهال های سازگار به کم آبی توسط مراکز تولید نهال و شهرداری ها، تعمیر و تعویض لوله های آبرسانی از سد به مخازن شهری، جیره بندی آب در مراکز شهرهای بزرگ از جمله تهران بدلیل بحران کمبود آب و سبز نگه داشتن منظر فضای سبز شهری، کاهش آلودگی آب ها با اجرای کامل طرح های آبخیزداری شهری بمنظور جلوگیری از تخریب ساخت و سازهای شهری، تعمیر واشر و لوله های آب منازل، جلوگیری از اسراف و تبذیر با استفاده صحیح و مصرف مورد نیاز در منازل، وضع قوانینی در موارد خاص مانند جریمه کردن در ریختن آشغال ها به درون جوی و نهرها، میتوان در بهینه سازی مدیریت آب شهری و پایداری معماری و مهندسی شهری دست یافت.
با توجه به پیش بینی خسارت های ناشی از النینو در کشور ۲۲ آیتم محرمانه از اقدامات لازم برای آمادگی در برابر ال نینو در دستور کار تمامی استانداران قرار گرفته است. لذا چنانچه روش های ذکر شده آبخیزداری شهری در گذشته مورد توجه مسئولین کشور قرار میگرفت، امروز شاهد کنترل و تنظیم جریان های سیل آسای النینو وهدایت اب باران های عظیم آن به دریاچه ها، رودخانه ها و تالاب ها خشک شده بودیم.علی ایحال تهیه و اجرای طرح های آبخیزداری شهری در آینده می تواند از پدیده های خسارت زای ناشی از النینو جلوگیری کند.
لازم به ذکر است النینو یا ال نینیویک واژه اسپانیایی است که یکی از چرخه‌های مشهور آب و هوایی جهان می باشد وهر ۲ تا ۷ سال یک بار باعث ایجاد ناهنجاری‌های بزرگی در آب و هوای سراسر سیّاره زمین می شود از جمله این ناهنجاری‌ها می توان به سیلاب‌های ناگهانی، خشک سالی، قحطی و اپیدمی اشاره کرد. النینو به طور ساده عبارت است از یک رخداد اقلیمی کلان که در اثر رها شدن انرژی انباشته در بزرگترین حوزه اقیانوسی جهان یعنی جنوب اقیانوس آرام رخ می دهد.
نشانه اولیه آن هم تغییر جهت جریان آبهای سرد و گرم و همچنین بادهای این منطقه است.دانشمندان پس از ال نینوی سال‌های ۹۸-۱۹۹۷ که باعث کشته شدن حدود ۲۳ هزار نفر شد،شبکه ای از راهنماهای شناور را در سرتا سر اقیانوس آرام نصب کردند.تحقیقات علمی درباره چگونگی عمل کرد اتمسفر و جریان های اقیانوسی می تواند به هواشناسان امکان پیش بینی بلند مدت وضع آب وهوا را بدهد، کمکی حیاتی برای آماده شدن در مقابل سیل و خشک سالی بدهد. لذا آبخیزداری شهری شیوه ای از مدیریت سرزمین است که به مدیریت، کنترل و بهره برداری صحیح از بارش های ناشی از النینو و سایر بارندگی های عادی در مدیریت منابع آب به ما کمک می کند.
منبع:خبرگزاری آریا کد خبر:M-ch2531 تاریخ انتشار:۱۷ آبان ۱۳۹۴ – ۱۲:۲۶:۰۳
