در اقلیم کم آب ایران که عامل کمیاب تولید آب است و زمین دارای آب در کشور ما نسبت به زمین های بایر و کویری و لم یزرع کم است، باید مصرف و قیمت آب مبنای برنامه ریزی کشاورزی باشد و از هدر دادن آب باید جلوگیری شود.
این آب متعلق به تمام ملت ایران و نسل های آینده است و نباید سفره ها، چاه ها و منابع رودخانه ها و دریاچه ها را نابود و تبخیر کنیم، آلوده و پر اززباله کنیم و به جای کالاهای ارزشمند، آن را تبدیل به هندوانه ارزان قیمت کنیم.
با توجه به کمبود آب، باید تولید کشاورزی به گونه ای برنامه ریزی شود که ارزش افزوده مصرف آب بالا برود و آب کمیاب و گران و ارزشمند کشور برای تولید محصولاتی استفاده شود که ارزش افزوده و درآمد بیشتری برای کشاورز و مردم ایجاد کند.
بسیاری از محصولات کشاورزی، از جمله دانه های روغنی مثل بادام، گردو، گیاهان دارویی، و… به مراتب ارزشمندتر از تولید هندوانه هستند و اگرچه تولید هندوانه و محصولات پر مصرف آب، در برخی مناطق کشور بهتر از سایر محصولات تولید می شود، اما لازم است که تولید به اندازه ای باشد که با آب مصرفی کمتر، درآمد و قیمت بهتری برای محصول کشاورزی ایجاد شود.
این که در این فصل، انبوه محصولات مانند هندوانه را داشته باشیم ضمن این که باید شکرگزار خداوند باشیم اما می توان با برنامه ریزی کاری کرد که هندوانه با قیمت بهتری برای کشاورز عرضه شود و مثلا هندوانه به قیمت ۴۰۰ و ۵۰۰ تومان فروخته شود اما محصولات دیگری نیز داشته باشیم و محصولات کشاورزی مانند هندوانه به هدر نرود و در کنار آن، محصولاتی با ارزش غذایی و درآمدی بیشتر را تولید کنیم.
وزارت جهاد کشاورزی، تعاونی های تولیدکشاورزی، دهیاری ها، شوراهای روستا و شهر می توانند با مطالعه روند تولید در سال های اخیر و پیش بینی میزان بارش، برای افزایش درآمد کشاورزان و روستاها برنامه ریزی کنند و کار تولید به مصرف، خرید محصول از کشاورز و عرضه در بازار را از طریق شرکت های حرفه ای انجام دهند.
از این طریق حداقل به صورت آزمایشی می توان برای تولید در تعدادی از روستاها، برنامه پیشنهادی به کشاورزان ارائه داد تا براساس قواعد اقتصادی و کشاورزی و آبیاری مناسب، آب کمتری استفاده شود و یا استفاده بهتر از آب مصرف شده محصولاتی ارزشمند و با درآمد بهتر را شاهد باشیم.
این تجربه می تواند از طریق اطلاع رسانی به همه روستاها، نوید درآمد و ثروت بهتر را به کشاورزان بدهد و انگیزه آنها را در تولید برنامه ریزی شده و با درآمد بهتر افزایش دهد.
باید باور داشته باشیم که تنش آبی روبه افزایش است و باید با جدیت با آن مقابله کنیم و روش زندگی، تولید و… را از طریق قانون و قیمت گذاری مناسب آب کنترل کنیم.
در شرایطی که جهان به صادرات آب و درآمدی بیش از نفت می اندیشد، باید مصرف داخلی مناسب شود و ازدریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان، آب به داخل کشور انتقال دهیم و از دریاها و اقیانوس ها استفاده بهتر داشته باشیم و در داخل نیز کنترل مصرف و بهینه مصرف کردن و ارزش افزوده ایجاد کردن از محل آب راداشه باشیم.
چند سال دیگر کشور کانادا از محل صادرات آب به چنان سود کلانی دست می‌یابد که هیچ‌کدام از کشورهای نفت‌خیز در دهه‌های متمادی صادرات نفت نتوانسته‌اند به آن دست یابند، شاید اکنون و در شرایطی که تنها درباره بحران آب هشدار داده می‌شود دور از ذهن باشد. با وجود این، به نظر می‌رسد وقت آن رسیده است که هشدارها را جدی بگیریم. جنگ جهانی سوم بر سر آب است و کشور ما در سال‌های اخیر با تنش شدید آبی روبه‌رو بوده است.
دکتر علی شمس‌اردکانی رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق ایران با اشاره به بالا بودن شدت مصرف آب و انرژی در ایران گفت: در ایران برای تولید هر کیلوگرم هندوانه ۴۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود و این محصول سر زمین با نرخ هر کیلوگرم ۲۰۰ تومان به فروش می‌رسد.
وی افزود: هم‌اکنون نیم لیتر آب بطری به نرخ ۵۰۰ تومان عرضه می‌شود، بنابراین معادل ارزش ۴۰۰ لیتر آب مصرفی برای تولید هر کیلوگرم هندوانه معادل ۲۰۰ هزار تومان می توان درآمد کسب کرد درحالی که کشاورز آن را ۲۰۰ تومان می فروشد. یعنی عملکرد ما یک هزارم آن چیزی است که می توانیم درآمد ایجاد کنیم
برخی کارشناسان با ارزیابی میزان آب مصرفی تولید هندوانه صادراتی می گویند: میزان هندوانه ای که صادر می شود به اندازه ۷ برابر ظرفیت سد کرخه آب مصرف می کند و یک هندوانه ۱۰کیلویی معادل ۲٫۵ میلیون تومان آب می‌خورد.
درحالی هزینه تولید یک لیتر آب زیر زمینی ۳۰۰ میلیون تومان و قیمت فروش آب هم لیتری ۱۰۰۰ تومان است، تولید یک هندوانه ۱۰ کیلویی در ایران بین ۲.۵ میلیون تا ۷۵۰ میلیارد تومان آب می خورد و ۲۰۸ میلیارد لیتر آب کشور با تولید هندوانه ها هدر می رود.
این نکات نشان می دهد که به دلیل پایین بودن قیمت آب، کشاورزان و تولیدکنندگان، انگیزه ای برای استفاده بهتر از آب ندارند و در واقع آب با قیمت ارزان را هدر می دهند.
در حالی که قیمت واقعی و ارزش آب بسیار بالاتر از آنچیزی است که به کشاورزان داده می شود.
به عبارت دیگر، سیاست پرداخت یارانه آب نیز مانند یارانه بنزین و گاز که باعث رشد مصرف، آلودگی هوا و بیماری و ترافیک و… شده است در بخش کشاورزی نیز باعث هدر رفتن هزاران میلیارد تومان آب، تخریب سفره های زیر زمینی و دشت ها و… می شود.
براین اساس، یکی از سیاست های اساسی در این زمینه، افزایش قیمت آب و یا تفکیک قیمت آب متناسب با تولید کشاورزی است. یعنی اگر کشاورزی هندوانه تولید می کند باید پول آب بیشتری بدهد تا انگیزه تغییر تولید خود را داشته باشد و هندوانه کمتر تولید و سایر محصولات را جایگزین کند.
اما قیمت آب برای محصولات استراتژیک، و دارای ارزش افزوده بیشتر مانند گندم، جو، سویا، برنج، گیاهان دارویی و… باید کمتر از قیمت آب در تولید هندوانه باشد.
محمدحسین کریمی‌پور عضو هیات نمایندگان اتاق ایران، در این زمینه می‌گوید: در کشوری که کل آب موجود آن حدود ۱۲۰ میلیارد متر مکعب بوده و طبق میانگین‌های جهانی، فقط مجاز است ۴۸ میلیارد متر مکعب از ذخایر آبی زیرزمینی خود را برداشت کند، هیچ اثری از اینکه بخشی از مصرف‌کنندگان آب قرار باشد برداشت خود را کاهش دهند، مشاهده نمی‌شود.
بیش از ۶۰۰ دشت در کشور وجود دارد که بیش از نیمی از آنها غیر قابل جذب آب شده‌اند و این مشکل به خاطر برداشت غیر مجاز از منابع آب زیرزمینی و سفره های آب بوده که دشت ها را از بین برده و رگ و ریشه زمین در این دشت ها از بین رفته و قادر به جذب آب نیست.
این حالت اسفنجی که آب را جذب و در سفره های زیر زمینی نگه می دارد در بسیاری از نقاط ایران از بین رفته و کارشناسان نسبت به این وضعیت در همدان، اصفهان و شهرهای دیگر هشدار داده اند که باعث خشک شدن و از بین رفتن دشت های کشاورزی کشور می شود و اگر اقدام مناسب نداشته باشیم بسیاری از این دشت ها دیگر قابل احیا نخواهند بود و قادر به جذب آن نیستند.
لذا جدیت در برنامه ریزی در مصرف آب یک ضرورت تاریخی است و به یک عزم ملی و اقدام همگانی از سوی دولت و مردم نیاز داریم که مانع تخریب کشاورزی، منابع آب، سفره های زیر زمینی، دشت های کشاورزی و… شویم.
شمس اردکانی با بیان اینکه شدت مصرف انرژی در کشور بالاست، گفت: براساس آمارهای جهانی منتشرشده در سال ۲۰۱۰، برای ایجاد هر یک‌هزار دلار تولید ناخالص داخلی (GDP)، حدود ۲۶۹ کیلو معادل نفت خام مصرف می‌کنیم که سه پنجم آن گاز و دو پنجم دیگر آن نفت خام است.
وی یادآور شد: اگر کشوری کمتر از ۱۰۰ کیلو معادل نفت خام برای تولید ۱۰۰۰ دلار GDP مصرف کند، کشوری با اقتصاد سبز محسوب می‌شود که بارزترین نمونه آن کشور ژاپن است.
وی از اجرایی شدن پیمان کیوتو از سال ۲۰۱۸ در جهان خبر داد و گفت: براساس این پیمان، هر کشوری که بیش از حد مجاز نسبت به تولید گازهای گلخانه‌ای اقدام کند، جریمه می‌شود.
وی افزود: وقتی در مسایل اقتصادی منابع به‌درستی به کار نروند، آنچه پیرامون منابع می‌گذرد، بحران‌آفرین می‌شود.معمولا معیار و ترازوی تخصیص منابع بازده آنهاست که این بازده در مقایسه با سایر کالاها در ارزش قیمتی آنها ارزیابی می‌شوند.
منبع:بولتن نیوز کد خبر: ۲۸۷۵۷۱ تاریخ انتشار: ۰۹ شهریور ۱۳۹۴ – ۱۳:۰۹
