زنگ خطر چند سالی است که به صدا درآمده اما هنوز خیلی از مردم این مسئله را باور ندارند، صدای پای خشکسالی این بار بلندتر از همیشه شنیده می شود. دریاچه ها و تالاب ها و رودخانه ها خشک شده و سطح آب های زیرزمینی هم چندین متر افت کرده، دشت ها فرونشسته اند، جنگل ها مکرراً دچار حریق می شوند، اراضی کشاورزی خشک شده و حتی برای تأمین آب شرب شهروندان هم مشکلات زیادی وجود دارد و … با این وجود نه تنها تعداد بسیار زیادی از مردم بلکه هنوز هم برخی از مسئولان بحران کم آبی را باور ندارند. نوار باریک سرسبز جنگل های هیرکانی از نوکنده تا تنگراه، موجب شده این استان در منظر همگان، گلستان ایران به شمار بیاید در حالی که بیش از نیمی از پهنه این استان دارای آب و هوایی خشک و بیابانی است و روند بیابان زایی نیز سرعت زیادی دارد. برنامه ها، نشست های هم اندیشی و جلسات متعددی در خصوص وضعیت خشکسالی در استان و علل وقوع آن برگزار شد اما این بار روزنامه خراسان، پیش قدم شد و به منظور پیدا کردن راهکارهای عملیاتی برای برون رفت از بحران کم آبی، نشستی را با تعدادی از صاحب نظران این حوزه برگزار کرد.در این نشست که بیش از ۳ ساعت به طول انجامید، رییس پژوهشکده محیط های خشک کشور، معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای گلستان، معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان و مدیرکل هواشناسی استان نیز حضور داشتند. در ابتدای این نشست مدیرکل هواشناسی استان با اشاره به برخی از شاخص ها، بر وقوع خشکسالی شدید در گلستان تأکید کرد و گفت: امسال از نظر شاخص SPEI گلستان جزو ۴ استان درگیر با خشکی شدید در کشور بوده هرچند با توجه به بررسی آمارها معتقدیم که گلستان نخستین استان در زمینه خشکسالی است.
محمدرضا رضوی با بیان این که طول دوره گرمایی، وضعیت گلستان را امسال غیرقابل تحمل کرده است، تصریح کرد: امسال درجه حرارت در استان ۳ درجه نسبت به میانگین نرمال و حتی سال گذشته افزایش پیدا کرده و خیلی از گیاهان نمی توانند این آستانه خشکی را تحمل کنند و آسیب زیادی هم دیدند.
وی با بیان این که برای ارائه راهکارهای بلندمدت و عملیاتی باید دانشگاهیان پای کار بیایند، خاطرنشان کرد: وضعیت گلستان در این شرایط نگهداشتن شیشه در کنار سنگ است، از طرفی محیط زیست گلستان نسبت به استان مازندران شکننده تر است و رطوبت زیر ۶ درصد به شدت تبخیر و تعرق را افزایش می دهد.
به گفته وی، طی ۱۱ ماهه گذشته میزان بارندگی در استان ۲۸ درصد کاهش و دما نیز ۳ درجه افزایش و میزان رطوبت نیز کاهش زیادی داشت.مدیرکل هواشناسی استان با اشاره به روند خشکسالی در استان یادآور شد: طی ۱۳ سال گذشته، گلستان ۱۰ سال گرم و کم بارش را پشت سرگذاشته، این بدان معناست که از این پس باید خشکی را ویژگی گلستان بدانیم. دلیل آن هم تغییر جریانات هوایی است که در گذشته شمال و شمال غربی بوده و الان به جنوبی و شمال شرقی تغییر کرده است.معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با تأکید بر آسیب پذیری زیاد گلستان از پدیده خشکسالی، خاطرنشان کرد: شاید اگر این خشکسالی در استان هایی مانند یزد و سمنان اتفاق بیفتد، آسیب چندانی به وضعیت معیشتی مردم آنجا وارد نشود به دلیل این که محور فعالیت های این مناطق صنعتی است در حالی که عمده فعالیت ها در این استان معطوف به کشاورزی بوده و هست. عبد الرحیم لطفی با اشاره به شکنندگی بالای منابع طبیعی استان تصریح کرد: خشکی شدید و کاهش رطوبت هوا در سالجاری موجب بروز حریق های متعددی در جنگل ها و مراتع استان شد به نحوی که در برخی از شهرستان ها مانند کلاله کمتر روزی را داشتیم که آتش سوزی گزارش نمی شد. خشکی، خزان زودرس و حتی خشکیدگی برخی از گونه های گیاهی مانند توسکا در جنگل های استان کاملاً واضح و روشن است.وی دغدغه دیگر را استفاده کشاورزان از آب چشمه ها برای کشت محصول برشمرد و تصریح کرد: کشاورزانی در دهنه زرین گل علی آباد کتول در یک مقطع زمانی آب چشمه ها را به سمت اراضی کشاورزی هدایت کردند و تمامی درختان در این مسیر را خشکاندند، جنگل های استان در وضعیت معمول هم دچار مشکلات زیادی بودند و حال با این خشکی ها به چالش های آن افزوده شده است.وی موثرترین اقدامات برای کاهش آسیب های خشکسالی را حفظ و توسعه پوشش گیاهی و انجام فعالیت های آبخیزداری دانست و گفت: حفظ جنگل ها و توسعه کشت گونه های مقاوم و حفظ اراضی شیبدار و تبدیل آن به باغات از جمله اقداماتی است که می توان بخشی از آسیب ها و اثرات خشکسالی وتغییر اقلیم را کاهش داد. در بخش آبخیزداری نیز باید عملیات های مکانیکی، بیومکانیکی و بیولوژیکی را به طور همزمان در حوزه های آبخیز اجرایی کنیم که حداقل آن کنترل رواناب ها و رساندن به تغذیه سفره های آب زیرزمینی است.عضو هیئت علمی مرکز آموزش و تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان با تأکید بر این که کمبود آب نداریم اما سوء مدیریت و رشد غیرمتعادل جمعیت موجب به وجود آمدن این بحران شده است، خاطرنشان کرد: منابع آبی طی تمام سال ها ثابت بوده و هیچ کمبود آبی وجود ندارد اما نیاز به دلیل رشد غیرمتعادل جمعیت و سوء مدیریت بر منابع آبی افزایش یافته است.
محمداسماعیل اسدی عوامل انسانی را مهم ترین دلیل بروز این وضعیت برشمرد و گفت: تا قبل از ۳، ۴ دهه گذشته تنها ۱۰ سد بزرگ در کشور وجود داشت و اما طی این سال ها ۷۰۰ سد ساخته شد، دریاچه ها و تالاب ها خشک شده و محیط زیست رو به نابودی رفته است.وی آمارهایی از سرانه مصرف آب از سال ۱۳۳۵ تاکنون ارائه کرد و افزود: در سال ۳۵ سرانه مصرف آب به ازای هر نفر در کشور ۷ هزار مترمکعب بوده که در سال ۸۰ به هزار و ۸۰۰ متر مکعب رسیده است. پیش بینی ها نیز نشان می دهد تا سال ۱۴۰۰ جمعیت کشور به ۱۰۰ میلیون نفر می رسد و سرانه آب نیز به هزار و ۳۰۰ مترمکعب کاهش پیدا می کند و در سال ۱۴۱۰ این میزان به کمتر از هزار متر مکعب خواهد رسید. متأسفانه از اتفاقاتی که رخ داده به هیچ وجه درس نمی گیریم، در استان گلستان امروز تالاب های بین المللی خشک شده اند و نه تنها منبع ریزگرد خواهند بود بلکه منشاء ریزنمک ها که زندگی و کشاورزی مردم را از بین می برد، می شود.عباسعلی قزل سوفلو، رییس پژوهشکده محیط های خشک کشور هم با تأکید براینکه کشاورزی مشکلات زیادی را برای منابع آبی ایجاد کرده است، اظهار کرد: اگر بخش کشاورزی، یک دهم میانگین رشد جامعه پیشرفت می کرد، مشکلات امروز به وجود نمی آمد. وی با تأکید بر وقوع پدیده تغییر اقلیم، عنوان کرد: رخ دادن این پدیده نیازی به ثابت کردن ندارد، این مسئله خارج از اختیار ماده بوده و با روند صنعتی شدن و ازدیاد گازهای گلخانه ای به طور مداوم تشدید می شود.وی به تبعات اجتماعی این پدیده نیز اشاره کرد و گفت: تغییرات اقلیمی به همراه افزایش جمعیت و نیاز بیشتر به مواد غذایی موجب مهاجرت مردم به برخی از مناطق شده که گلستان طی سالها یکی از مقاصد مهاجران بوده و هست. از طرفی به دلیل بروز این پدیده بسیاری از روستاییان به شهرها آمدند و مصرف در تمامی بخش ها بیشتر شده است.وی مهم ترین دغدغه و چالش در مقوله آب را ارزان بودن و توجه نکردن به ارزش اقتصادی آن برشمرد و تأکید کرد: تا زمانی که آب به هزینه بسیار کم در اختیار سایر بخش ها از شرب تا کشاورزی و صنعت، قرار می گیرد نباید انتظار داشته باشیم که مصرف، مدیریت شود.معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه ای استان یکی از نکات حائز اهمیت در موضوع آب را اقتصادی بودن آن برشمرد و گفت: هنوز به این مسئله فکر نکرده ایم که این سرمایه را چگونه تبدیل به ثروت کنیم و راهکارهایی برای آن بیابیم، آب همیشه در همه مقوله ها خیلی ساده در دسترس قرار گرفته است.محسن حسینی با اشاره به اینکه نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه های آب یکی از راهکارهای مدیریت مصرف و جلوگیری از برداشت غیرمجاز و بی رویه است، ادامه داد: در استان قریب به ۲۰ هزار حلقه چاه مجاز وجود دارد که ۴ هزار حلقه برقی شده و ۸۰۰ حلقه نیز دارای کنتور هوشمند هستند و برنامه این است که تا پایان سال به هزار و ۲۰۰ حلقه افزایش پیدا کند.وی در بخش دیگر صحبت های خود تأکید کرد: تنها نسخه نجات بخش آب کشور تأکید بر تأمین نیازهای پایه است، با توجه به این مسئله کشاورزی را نمی توان تعطیل کرد اما می توان مصرف را در این بخش مدیریت کرد و کاهش داد.
منبع:تی نیوز کد خبر:۱۹۰۵۱ تاریخ انتشار:دوشنبه ۱۳۹۴/۰۶/۰۲
