چندی پیش قائم مقام وزیر نیرو عنوان کرد ۸۴ درصد از مساحت کشور را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می دهند.
به گفته ستار محمودی، این شرایط آب و هوایی، چالش هایی مانند کاهش آب تالاب ها، پایین رفتن سطح آب زیرزمینی، تقاضا برای برداشت بیش از ظرفیت از منابع زیرزمینی و بهم خوردن تعادل این منابع را به همراه آورده است. از طرفی رحیم میدانی، معاون وزیر نیرو نیز با اعلام اینکه ذخایر آب تجدید شونده کشور سالیانه ۲۶ میلیون متر مکعب کاهش یافته است، اظهار کرده بود ۲۰ سال زمان نیاز است تا منابع زیرزمینی آب کشور احیا شوند.
وی با بیان اینکه ایران از پدیده تغییر اقلیم آسیب پذیر شده است، خاطرنشان ساخته بود منابع آب تجدیدشونده کشور از ۱۳۰ میلیارد مترمکعب در سال به ۱۰۴ میلیارد مترمکعب کاهش یافته؛ همچنین به دلیل پدیده تغییر اقلیم دمای هوا یک و نیم درجه سانتیگراد افزایش یافته که این موضوع باعث افزایش میزان تبخیر شده است.
میدانی همچنین از برداشت سالانه حدود ۶ میلیارد مترمکعب از ظرفیت سفره های زیرزمینی بیشتر از حد مجاز خبر داده بود و تغییر الگوی بارش را از دیگر اثرات تغییر اقلیم ذکر کرده است. شواهد و قرائن موجود حاکی از آن است که اگر رویکرد فعلی در خصوص مصرف آب و بهره برداری از منابع آبی زیرزمینی ادامه یابد کشور در سال های نه چندان دور با بحران کم آبی و حتی در بسیاری مناطق با خشکسالی مواجه خواهد شد.
در سلسله گفتگوهایی اثرات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حادث شده از کم آبی و خشکسالی را بررسی کرده و به ارایه راهکارهایی در خصوص مقابله با بحران کم آبی و مصرف بهینه از منابع آبی خواهیم پرداخت.
امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفتگوی اختصاصی با شبستان اظهار داشت: اصولا جامعه ما در طول تاریخ از کم آبی رنج برده به طوری که دانشگاه گندی شاپور (جندی شاپور) با هدف ایجاد رشته های سدسازی، مساحی و تونل سازی در ایران تاسیس شده بود.
وی با بیان اینکه کشور ایران در طول تاریخ به دلیل شرایط اقلیمی با کم آبی مواجه بوده است، اذعان داشت: قنات سازی در یزد، خراسان جنوبی، گناباد و نیشابور یک شاهکار مهندسی و صنعتی به شمار می آید.
قرایی مقدم با اشاره به اینکه حدود ۶۵ تا ۷۰ درصد کشور جزء مناطق خشک و فراخشک می باشد، خاطرنشان کرد: از سمنان و دامغان و گرمسار گرفته تا جنوب خراسان، سبزوار، یزد و بافق اینها جزء مناطق خشک و فراخشک محسوب می شوند. این جامعه شناس تصریح کرد: آب در نظام اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ایران تاثیر شگرفی داشته است.
وقوع جنگ و درگیری های قبیله ای از پیامدهای کم آبی
وی با بیان اینکه در گذشته آب عامل نزاع های اجتماعی بوده، تصریح کرد: جنگ های متعدد، درگیری های قومی و دعواهای محلی زیادی در طول تاریخ بر سر مسئله آب در منطقه به وقوع پیوسته است که همه اینها به دلیل کمبود منابع آبی بوده است.
قرایی مقدم با بیان اینکه به دلیل شرایط اقلیمی منطقه آب در نظام اجتماعی ایران جایگاه با اهمیت و مهمی دارد، تاکید کرد: متاسفانه با سدسازی های بی رویه و برداشت های غیرمجاز از سفره های آب زیرزمینی و حفر چاه های غیرمجاز با کاهش سطح منابع آبی زیرزمینی مواجه شده ایم.
وی با بیان اینکه حکومت های مختلف در ایران همواره کوشیده اند با استفاده از شیوه های مختلف در حفظ منابع آبی اقدامات سازنده ای انجام دهند، خاطرنشان کرد: تأسیس دانشگاه گندی شاپور و ارایه رشته های مساحی، سدسازی و تونل سازی در ۳۵۰ سال قبل از اسلام همه بیانگر اهمیت جایگاه آب در ایران می باشد.
وی در خصوص اثرات سیاسی کم آبی و بروز خشکسالی تصریح کرد: مسئله آب در طول تاریخ حکومت ها را دچار چالش کرده است و اثرات زیان بار و در مواقعی غیرقابل جبرانی در کشورها داشته است.
بحران کم آبی امنیت جامعه را به چالش می کشد
قرایی مقدم با اشاره به اثرات اجتماعی کمبود آب و بروز خشکسالی بیان کرد: مهاجرت و کوچ نشینی از جمله پیامدهای اجتماعی کمبود آب در کشور خواهد بود. وی با اشاره به مهاجرت شهروندان از استان سیستان و بلوچستان به استان مازندران به عنوان نمونه بارزی از اثرات بروز کم آبی در کشور خاطرنشان کرد: با کمبود منابع مالی مهاجرت های داخلی آغاز می شود و خانوارها از مناطقی که فاقد آب هستند به مناطق دارای منابع آبی مهاجرت می کنند که این خود آسیب های اجتماعی و اقتصادی زیادی برای ساکنان آن منطقه به دنبال خواهد داشت.
این جامعه شناس در خصوص آثار و تبعات اقتصادی کم آبی و بروز خشکسالی خاطرنشان کرد: کم آبی در کشاورزی کشور تأثیر منفی و زیان بار زیادی می گذارد به طوری که کشور را در تولید منابع غذایی با مشکل مواجه خواهد کرد، بنابراین کشور برای تامین منابع غذایی به خارج وابسته می شود که این موضوع امنیت جامعه را دچار چالش کرده و آسیب پذیر می کند.
قرایی مقدم در خصوص راهکارهای مقابله با بحران کم آبی و ترویج فرهنگ صرفه جویی در جامعه اذعان داشت: بخشی از اقدامات مربوط به وظایف دولت است که باید در قالب مدیریت منابع آب انجام شود و بخشی نیز باید در قالب فرهنگسازی و ارایه الگوی مصرف به جامعه عرضه گردد.
ایجاد الگوی مصرف صحیح ضروری است
وی با تاکید بر اهمیت فرهنگسازی و ایجاد الگوی مصرف صحیح از منابع آبی کشور تاکید کرد: آموزش و پرورش، مناطق دانشگاهی و علمی، رسانه ها به ویژه صدا و سیما در ترویج الگوی مصرف صحیح در بحث های مصارف خانگی، کشاورزی، صنعتی نقش مهمی ایفا می کنند.
وی با بیان اینکه برای مدیریت منابع آب باید از عوامل بازدارنده ای استفاده شود، تصریح کرد: به نظر من در شهرهای بزرگی مثل تهران باید قیمت آب افزایش یابد و میزان مصرف هر خانوار مشخص شود و بر اساس آن توزیع مصرف صحیحی در جامعه ترویج شود.
قرایی مقدم با اشاره به اینکه خانوارهای پرمصرف باید جریمه شوند، یادآور شد: تمام کشورهای اروپای غربی نظیر اتریش و سوئد با وجود دسترسی به منابع آبی فراوان قوانین مشخصی برای مصرف آب تدوین کرده اند که در قالب آن میزان مصرف هر خانوار مشخص است و بر اساس آن قیمت آب ارزشیابی می شود.
این جامعه شناس با بیان اینکه باید قیمت آب واقعی شود، خاطرنشان کرد: ارایه الگوی مصرف درست از منابع آبی و مدیریت آب های زیرزمینی و حفاظت از منابع موجود باید در دستور کار قرار بگیرد.
منبع:الف کد خبر:۲۷۸۱۱۰ سه شنبه ۲ تیر ۱۳۹۴ ساعت ۱۵:۱۵
