ایران چاره‌ای جز انتقال آب ندارد

پس از دو سال بررسی و مطالعه دوباره، این طرح از سوی حسن روحانی مورد تایید قرار گرفته است. در این خصوص از آقای هادی ربیعی مدیرعامل بنیاد خزر که یکی از بنیادهای فعال در این حوزه است جزئیات، مزایا و معایب طرح را سوال کردیم. در ادامه پاسخ های وی به مشکلات و ایرادات مطرح شده برای این طرح می آید که برای ما هم جالب و شنیدنی بود. خصوصا این نکته که هم اکنون ترکمنستان و قزاقستان در حال برداشتن بیش از دو برابر آبی که در این طرح منتقل خواهد شد بصورت سالانه از دریای خزر هستند! نکته جالب دیگر، گذشتن این کانال آب از کنار مسیر لوله نفت نکا-ری بود که باعث می شود تا تخریب جدیدی در اراضی جنگلی و طبیعی نداشته باشیم. این پرسش و پاسخ را ادامه می بینید:
۱-    آیا طرح انتقال آب از خزر به سمنان از مطالعات جامع و کافی برخورداراست؟
این طرح یکبار در سالهای ۸۹ و۹۰ توسط قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا مورد مطالعه قرار گرفت و بر اساس آن سالهای ۹۱ و ۹۲ عملیات اجرایی آن انجام شد لیکن بدلائل سیاسی و به بهانه ناکافی بودن مطالعات وکم اطلاعی مدیران ذیربط از جزئیات طرح و به تعبیر پرفسور کردوانی لجبازی برخی از عناصر محیط زیست به تعطیلی کشانده شد و مجددا در سال ۹۳ توسط شرکت مشاورین مهاب قدس وابسته به وزارت نیرو بازنگری ودر سیر مراحل تصویب در وزارتخانه قرار گرفت ولی همچنان به قول پرفسوراین لجبازیها ادامه دارد وامیداست با تآکید ریاست محترم جمهور و قول مساعد ایشان در سفر اخیر به سمنان ظرف چند هفته ی آینده به این مسئله خاتمه داده شود
۲-    آیا در دنیا ازآبهای غیر متعارف (آبهای دریاها و دریاچه ها) برداشت و استفاده می شود؟
در حوزه خلیج فارس، عربستان ۶ میلیارد متر مکعب و امارات ۵/۲ میلیارد متر مکعب و کویت ۱ میلیارد مترمکعب سالیانه از آب دریا برداشت، شیرین سازی و استفاده می نمایند. در حوزه دریای خزر، ترکمنستان و قزاقستان سالیانه بیش از نیم میلیون متر مکعب از آب دریا را شیرین سازی نموده و متأسفانه پساب آن را که دارای شوری ۵/۲ برابری است به این دریا بر می گردانند. کشورهای آمریکا، اسپانیا  به ترتیب ۶، ۸/۳ میلیارد متر مکعب از این آبهای غیر متعارف را برداشت و شیرین سازی می کنند . استرالیا و بسیاری ازکشورهای اروپایی چنین رویه ای را دنبال می نمایند. این امری معمول است که متاسفانه در ایران تبدیل به تابو شده است!
۳-    میزان آب برداشتی از دریای خزر در این طرح چقدر خواهد بود و این برداشت چه اثراتی بر سطح آب این دریا خواهد  داشت؟
وزارت نیرو قصد دارد سالیانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب از آب دریای خزر را به فلات مرکزی ایران منتقل نماید. این میزان برداشت سالیانه از ۷۸ هزار میلیارد متر مکعب آب دریای خزر، معادل برداشت ۲ سی سی آب از یک منبع ۷۸۰ لیتری در طول یک سال و یا برداشت نیم میلی متر آب به مدت هزار سال از سطح ۳۸۶ هزار کیلومتر مربع مساحت این دریاچه می باشد. در حالیکه سالیانه ۲۷۵ میلیارد متر مکعب آب شیرین بجز نزولات آسمانی از طریق ۱۳۰ رودخانه وارد دریای خزر می شود. پس می توان گفت اگر پساب نداشته باشیم، این طرح هیچ اثری بر آب دریای خزر نخواهد داشت.
۴-    پساب ناشی از شیرین سازی آب دریای خزر چه سرنوشتی خواهد داشت و آلودگی محیط زیستی ناشی از برگشت آن به دریا و به خصوص تالاب ها را چگونه توجیه می کنید؟
اولا فاصله محل آب گیری و آب شیرین کن ها با تالاب های حفاظت شده مثل تالاب راغمرز ۱۶ کیلومترو تا تالاب میانکاله۲۵ کیلومتر و تالاب گرگان ( آشوراده) ۱۰۸ کیلومتر میباشد.  ثانیا نمک حاصل از ۲۰۰ میلیون مترمکعب شیرین سازی که معادل است با ۰۰۰۲۵/۰ درصد از ۷۸ هزار میلیارد متر مکعب حجم مخزن خزر، مقداری نیست که آب دریا را شور نماید. در حالیکه سالیانه ۲۷۵ میلیارد متر مکعب آب شیرین از طریق ۱۳۰ رودخانه (بجز نزولات آسمانی ) وارد دریا می شود. اما باید توجه کرد که در این طرح ، هیچ گونه پسابی به دریا بازگردانده نمی شود. بلکه با استفاده از تکنولوژی های جدید، این پساب فرآوری شده و عناصر ارزشمندی مثل سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و ده ها عنصر مفید دیگر از آن استحصال می گردد و به تولید ارزش افزوده در کشور کمک کرده و نزدیک به هزار شغل پایدار برای ساحل نشینان شمال کشور ایجاد می کند . علاوه بر آن با اجرای این طرح  می توان از ورود پساب سایر کشورهای حوزه خزر نیز جلوگیری نمود.
۵-    آیا آب تهیه شده از طریق این طرح برای مصارف شرب، صنعت و کشاورزی توجیه اقتصادی دارد؟
هزینه انتقال آب از دریاچه خزر به استانهای واقع در فلات مرکزی ایران (سمنان، قم، اصفهان، یزد، خراسان جنوبی) برای هر مترمکعب ۳۵۰۰ تا ۵۰۰۰ تومان برآورد شده در حالیکه از خلیج فارس بین ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان. زیرا هزینه شیرین سازی خزر یک سوم خلیج فارس میباشد. پس بسیار به صرفه است.
بر اساس برآوردهای سازمان فضایی آمریکا(ناسا) کشورهایی همانند ایران تا سال ۲۰۵۰ میلادی، یازده برابر وضع موجود دچار خشکسالی خواهند شد. بعلاوه کمبود شدید منابع آبی در استان سمنان و افت شدید سفره های آب های زیر زمینی سبب نشست دشتها و اراضی استان به میزان ۲۰ تا ۷۰ سانتی متر شده که خطر وقوع زلزله را تشدید می نماید. مهاجرت از نیمه شرقی کشور به بخش کوچک شمالی و نیمه غربی واقعیت ناخوشایند و بحرانی خواهد بود که کشور عزیز ما را تهدید می کند. از طرفی موضوع اشتغال در کشور ما که به دلیل فقدان آب با بن بستی در توسعه صنعتی مواجه شده و نزدیکی استان سمنان به پایتخت که حاشیه نشینی و جمعیت زیاد یکی از تهدیدهای آن است، این جمع بندی را به دنبال می آورد که با انتقال آب دریای خزر به استان سمنان می توان بخش اعظمی از مشکلات استانهای هم جوار سمنان و حتی کشور را حل کرد. لذا این طرح علاوه بر توجیه اقتصادی، حلال بسیاری از معضلات کشور نیز خواهد بود
۶-    آیا حفر کانال برای انتقال آب دریای خزر ممکن است و اتصال این کانال به خلیج فارس مشکلاتی را برای کشور ایجاد نمی کند؟
در این طرح هیچ گونه کانالی حفر نمی گردد. بلکه آب از طریق نصب دو رشته لوله ۱۴۰ سانتی متری منتقل خواهد گردید
۷-    آیا با اجرای این لوله های انتقال در مسیر های دسترسی مورد نیاز، باعث از بین رفتن جنگلهای مسیر و قطع درختها نمی شود؟
این رشته لوله های انتقال از نزدیک نیروگاه نکا و در کنار مسیر لوله نفت نکا- ری که سال ها قبل اجراء شده، آب را منتقل خواهد نمود. در این مسیر قدیمی که به عرض ۱۵ متر اجرا شده و سالیان طولانی توسط روستاییان منطقه برای رفت و آمد مورد استفاده قرار می گیرد، فاقد جنگل و گیاه است. از نزدیکی نیروگاه نکا تا دوآب در مسیری به طول ۸۱ کیلومتر و در کنار خط لوله نفت، خطوط انتقال آب نیز اجراء خواهند گردید.در این مسیر مقدار محدودی رویش گیاهی (حدود ۲۴ هکتار) موجود است که پس از اجرای خط لوله نفت رویش نموده است .  از دو آب تا خطیر کوه به طول ۳۰ کیلومتر که اصلاً جنگلی وجود ندارد و مجری نیز موظف است که حداقل آسیب به بوته زارها و مزارع مردم وارد گردد و متعهد است که پنج برابر آسیبهای احتمالی و جزئی وارده را در نقاطی که سازمان محیط زیست اعلام می نماید، جبران کند. این مسیر انتقال آب ۳۰ کیلومتری از حاشیه جاده تعریض شده موجود، عبور خواهد نمود. در ادامه مسیر تا سمنان نیز خط انتقال در حال حاضر موجود است (تونل چشمه روزیه). ادامه مسیر از سمنان به گرمسار و از سمنان به دامغان، شاهرود و میامی نیز که عاری از جنگل بودن آن بر همگان آشکار است.
۸-با توجه به وجود تکنولوژی جدید و کاهش هزینه ی شیرین سازی و از طرفی کمبود منابع آبی در کشور چه توصیه هایی برای توسعه ی صنعت و کشاورزی دارید ؟
هم اکنون استان مازندران با ۳۰% کمبود آب مواجه است فقط در شرق این استان بیش از یک میلیون هکتار اراضی مستعد و قابل کشت و بدون استفاده وجود دارد که می تواند با استفاده از آب دریای خزر این اراضی را تحت پوشش قرار داد و نظیر آن در سایر استان های ساحلی کشور.
متاسفانه حساسیت های بعضا غیرکارشناسی باعث شده تا این گونه طرح ها در کشور خشک و بی آب ما به تاخیر بیفتد. فلات مرکزی ایران هیچ راهی جز انتقال آب از خزر و خلیج فارس ندارد. فقط بحث زمان مطرح است. یا زودتر و قبل از این که سفره های زیرزمینی امان کاملا از بین برود و بیابان زایی گسترده اتفاق بیفتد این کار را می کنیم یا زمانی که دیگر هیچ چاره ای نداریم و با یک بیابان در بخش مرکزی کشور روبرو هستیم. البته این طرح ها هیچ یک نباید به عنوان جایگزین برای صرفه جویی در مصرف آب مطرح شوند. صرفه جویی در مصرف آب باید در سرلوحه اقدامات مردم و دولت باشد ولی انجام این گونه طرح های شیرین سازی و انتقال آب هم ضروری است.