۲۴۶ شهر از بحران آب جستند

آن هم درکشوری که اصولا به موضوع پیشگیری اعتقادی ندارد و تنها راهکارش برای بلایای طبیعی تشکیل ستاد بحران است. با این وجود اما، سازندگان سد، از سیل استفاده تبلیغاتی‌شان را بردند و تلاش کردند با این بهانه اشتباهات مدیریتی در این زمینه را توجیه کنند و سدها را عامل مهار سیلاب‌ها بدانند. این درحالی است که براساس اعتقاد کارشناسان تخریب بستر رودخانه‌ها در ایران، از بین رفتن پوشش گیاهی و تغییر کاربری اراضی و تحریف مسیرهای اصلی جریان آب ازجمله مهم‌ترین عوامل افزایش خسارت سیلاب‌ها در سال‌های اخیر بوده است.

با تمام این اوصاف گرچه کسی وقوع سیل را خبر خوشایندی نمی‌داند اما این رویداد برای کشوری که با بحران شدید خشکسالی دست‌وپنجه نرم می‌کند، چندان هم اتفاق منفی و بدی نبوده است.
براساس اعلام مسئولان وزارت نیرو سیلاب‌های بهاری باعث بهبود قابل توجه وضع مخازن سدهای کشور شده است، به‌طوری که مخازن تمام سدهای جنوبی و غربی کشور پر و آبگیری شده و مخازن سدهای شمالی نیز سرریز شده‌اند. حالا این موضوع یعنی افزایش ١٠ تا ١۵‌درصدی بارندگی‌ها در بهار امسال باعث شده که ٢۴۶ شهر کشور از تنش آبی خارج شود و به این ترتیب باز هم این بارندگی‌ها و سخاوت آسمان بوده که به نجات ایران از وضع بحران آمده است. اتفاقی که پیشتر درباره وضع آلودگی هوا نیز رخ داده است. با این حال باید منتظر ماند و دید خروج شهرهای ایران از تنش آبی و پرشدن مخازن سدها به منزله فرصتی دوباره است برای مدیرانی که اصل پیشگیری را تا زمان وقوع بحران فراموش می‌کنند یا این معجزه آسمان باز هم متولیان را به غفلت فرو برده و خیالشان را تا وقوع بحرانی دوباره راحت می‌کند؟

٢۴۶ شهر از لیست قرمز خارج شد
حالا بارندگی‌های مطلوب و سخاوت آسمان در بهار امسال باعث شده است که ٢۴۶ شهر از تنش آبی خارج شوند. براساس گفته حمیدرضا تشیعی معاون نظارت بر بهره‌برداری آبفای کشور از ۵۴٧ شهر دارای تنش آبی در‌ سال گذشته تعداد شهرهای دارای تنش به ٣٠١ مورد کاهش داشته است. با این حال هنوز برخی شهرهای بزرگ کشور در لیست قرمز وزارت نیرو قرار دارند. شهرهای بزرگی مانند کرمان، اصفهان، شیراز، مشهد، بندرعباس، و بوشهر که همچنان وضع تنش آبی را تجربه می‌کند. براساس آمار شرکت مدیریت منابع آب ایران تا ١٨ فروردین‌ماه میزان بارندگی‌ها نسبت به‌ سال گذشته ١۵‌درصد و نسبت به درازمدت ٣‌درصد رشد داشته است اما درحوزه آبریز فلات مرکزی که اکثر شهر‌ها دارای تنش آبی هستند، مانند شهر‌های کرمان، ری، اصفهان و شیراز میزان بارندگی‌ها نسبت به ‌سال گذشته ۶‌درصد و نسبت به درازمدت ١٨‌درصد کاهش داشته و این شهرها ناچار هستند آب مورد نیاز خود را از طریق منابع زیرزمینی تأمین کنند. این درحالی است که جدیدترین وضع سدهای کشور پس از سیلاب‌های اخیر حاکی از آن است که مناطق جنوبی، غربی و شمالی کشور از خطر خشکسالی رهانده شده‌اند.
علیرضا دایمی معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزیر نیرو درباره وضع سدهای کشور بعد از بارندگی‌های سیلابی چند روز اخیر اعلام کرد: با بارش‌های اخیر اکنون سدهای جنوبی در خوزستان مثل دز و چندین سد در مناطق غربی، لرستان و کرمانشاه کشور آبگیری و پر شدند. ضمن این‌که سد کرخه نیز وضع بهتری پیدا کرده و ٣ونیم‌میلیارد مترمکعب آب درمخزن دارد و سدهای خوزستان، کرمانشاه و لرستان نیز وضع خوبی دارند.او ادامه داد: سدهای قسمت‌های شمالی کشور از گذشته هم وضع خوبی داشته‌اند و اکنون نیز سد سفیدرود از ١۵روز پیش سرریز شده و مخزن آن کامل پر شده است.

وضعیت مناسب سد شرقی تهران
اخبار منتشرشده از وضع سدها همچنین حاکی از آن است که سدهای تهران نیز به وضع مطلوب ذخایر آبی رسیده‌اند و با بارندگی‌های اخیر و ورود روان آب‌ها به سد لتیان، بیش از ۹۵‌درصد از مخزن ۹۵‌میلیون مترمکعبی سد لتیان پُر از آب شده است.
سد لتیان روی رودخانه جاجرود با سطح حوزه آبریزی به مساحت ۶٩٨٠٠کیلومتر مربع و با متوسط جریان آب سالانه به میزان ٣۵٠‌میلیون مترمکعب در استان تهران و در فاصله ٣۵کیلومتری شمال‌شرقی تهران قرار دارد. این سد که در ‌سال ١٣۴۶ به بهره‌برداری رسیده؛ یکی از ۵ سد اصلی و مهم تأمین آب شرب استان تهران است.با بارندگی‌های اخیر و ورود روان آب‌ها به سد لتیان، بیش از ٩۵‌درصد از مخزن ٩۵‌میلیون مترمکعبی سد لتیان پُر از آب شده و برای جلوگیری از سرریز این سد، دریچه‌های خروجی آب در بدنه سد لتیان باز شده‌اند و آب به پایین‌دست و مخزن سد ماملو هدایت می‌شود.

تهرانی‌ها مراقب وقوع سیل باشند
با این وجود ادامه بارش‌ها و پرشدن مخازن سدها هشدارهایی نیز به دنبال داشته است. وزارت نیرو در این زمینه اطلاعیه‌هایی درباره وقوع سیلاب در تهران و خوزستان صادر کرده است. براین اساس اعلام شده با توجه به شرایط بارشی در فصل بهار و وقوع بارش باران، امکان سیلاب‌های مخرب در سطح حوضه‌های آبریز، رودخانه‌ها و مسیل‌های استان تهران وجود دارد. بنابراین گردشگرانی که قصد تفریح در اطراف رودخانه‌ها و مسیل‌های اطراف تهران را دارند، باید نسبت به هشدارهایی که ازسوی سازمان‌های مربوطه اعلام می‌شود، توجه جدی داشته باشند.
همچنین فرمانداری ویژه دزفول نیز از افزایش دبی رودخانه دز خبر داد و گفت: طبق اعلام مدیریت سد دز به زودی دبی رودخانه دز به ١٢٠٠مترمکعب برثانیه می رسد و این مسأله یعنی سرریزشدن سدها درجنوب کشور احتمال وقوع سیل دوباره در مسیرهای رودخانه را دارد.

باروری ابرها دوباره در دستورکار قرار گرفت
به جز این حالا با پرشدن مخازن سدها دوباره زمزمه‌هایی درباره طرح‌های فراموش‌شده مقابله با خشکسالی و مدیریت منابع آب شنیده می‌شود. یکی از این برنامه‌ها باروری ابرهاست که درباره اجرا و موفقیت آن همیشه حرف و حدیث‌های بسیاری وجود داشته است. این درحالی است که به گفته محمد‌مهدی جوادیان‌زاده رئیس مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها، این طرح در اوایل فصل پاییز آغاز می‌شود. براساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته قرار است که از ابتدای آبان‌ماه عملیات باروری ابرها به منظور افزایش ١۵‌درصدی بارش‌ها در مناطق خشک کشور صورت بگیرد. جوادیان‌زاده دراین‌باره گفت: با توجه به این‌که شرایط ابر‌ها در فصل تابستان برای باروری مناسب نیست، لذا در این بازده زمانی نمی‌توان ابر‌ها را بارور کرد. بنابراین این طرح در اوایل فصل پاییز آغاز شده و در انتهای بهار پایان می‌یابد. به‌گفته وی، قرار است که از ابتدای آبان‌ماه ٨٠ تا ١٠٠ سورت پرواز صورت بگیرد و لذا از هم‌اکنون تمهیدات اساسی برای این مسأله درنظر‌گرفته شده است.

رئیس مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها با بیان این‌که قرار است در استان‌های خشک فلات مرکزی و حاشیه دریاچه ارومیه این عملیات اجرایی شود، تأکید کرد: براساس برآورد‌های صورت‌گرفته، این طرح حدود ١٠‌میلیارد تومان هزینه در بردارد. باروری ابر‌ها موجب افزایش ١٠ تا ١۵‌درصدی بارش‌ها می‌شود، به‌عبارتی این طرح می‌تواند سالی یک‌میلیارد مترمکعب آب تولید کند. وی ضمن گلایه از میزان بودجه تخصیصی باروری ابر‌ها، گفت:‌ سال گذشته تنها ١٠‌درصد از بودجه تصویب شده به ما تخصیص یافت که این مسأله ما را با مشکلات زیادی روبه‌رو کرد.
بنا بر این گزارش، رئیس مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها ادامه داد: برای بهترشدن فعالیت باروری ابر‌ها نیازمند افزایش حمایت‌های مالی هستیم، علاوه ‌بر این نیز پروژه‌هایی را برای ساخت تجهیزات داخلی و تحقق اقتصاد مقاومتی درنظر‌ گرفته‌ایم که اجرایی‌شدن آنها نیازمند حمایت‌های مالی است.