روند سد سازی ها در طول سالیان گذشته با سیر صعودی و رو به رشد خود نماد و سمبلی از توسعه و شکوفایی به شمار می رفته است،اما در طول سالیان اخیر برخی از مخاطرات زیست محییط چنین پروژه هایی باعث طرح سئوالات بسیاری در رسانه ها و نشست ها و محافل کارشناسی شده است.
اگر تا همین چند سال پیش در اقصی نقاط کشور و در جوار هر رودخانه ای سدی بنا شده بود و عملیات احداث سدها تصویری از پویایی و شکوفایی بود،اما مخاطرات زیست محیطی برخی سدها همچون گتوند در خوزستان که بیش از ۴۰ درصد از روستاها را زیر آب برد و شوری و بی کیفیت شدن آب رود کارون را با خود به همراه داشت کارآمدی سدها را با سئوالات وابهامات بسیاری مواجه ساخت.
استفاده بی رویه از منابع زیرزمینی آب،تحمیل صدمات جدی به ابنیه و آثار تاریخی،توسعه کشاورزی مقطعی و البته ناپایدار در کوتاه مدت و آسیب های بنیادی و جدی به زراعت در دراز مدت در برخی نواحی،باعث تجدید نظر در رویه سد سازی شد و به نوعی چنین طرح هایی با توقف و سکون همراه شد.
** سرآغازی دوباره در سدسازی ها
با همه این اوصاف،گزارشات منتشر شده از آغاز مجدد سدسازی در دولت حکایت دارد.
سخن از سد میناب است در شرق استان هرمزگان که در روز ۱۷ دی ماه با حضور مسئولان استانی و کشوری عملیات احداث آن بصورت رسمی کلید خورد.
سدی که طبق اظهارات رحیم میدانی معاون امور آب و آبفای وزیر نیرو با هدف تامین آب آشامیدنی شهرستان بندرعباس به میزان ۱۹ میلیون متر مکعب و با بهره گیری از خط انتقال ۳۸ کیلومتری محقق خواهد شد.
اعتبارات این پروژه ۸۷ میلیون ورو تخمین زده شده که از محل تسهیلات بلند مدت(فاینانس)بانک توسعه اسلامی اختصاص یافته است.
** سد “سرنی” با توجه ویژه به مطالبات زیست محطی احداث می شود؟
میدانی با انتقاد از کارشناسانی که پروژه های سد سازی را به نقد می کشند عنوان می کند که ایران همچنان نیازمند سدسازی است و کسانی که با چنین فعالیت هایی مخالفند،اقلیم و طبیعت کشور را به درستی نمی شناسند.
وی پیگیری و احداث این پروژه را در چارچوب توجه به مطالبات زیست محیطی کارشناسان و در جهت توسعه پایدار و مطالعات جامع قلمداد می کند.
**سد سازی ها در چه شرایطی موفقیت آمیز خواهد بود؟
هانیه ثناپور،کارشناس محیط زیست در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران در تشریح کارآمدی یا ناکارآمدی سد سازی عنوان کرد:ذات سد سازی امری مطرود و غیرکارشناسی به شمار نمی رود اما تحقق این امر، مستلزم بایدها و نبایدهایی است که در صورت رعایت و قائل بودن به مولفه ها و قواعد اصولی آن، می تواند منتج به نتایج و ثمرات قابل توجهی شود.
وی افزود:مهمترین نکته در خصوص سد سازی ها معطوف به جانمایی این طرح ها می شود و به واقع نمی توان چنین پروژه هایی را در هر منطقه ای احداث و راه اندازی کرد.
کارشناس محیط زیست عنوان کرد:در طول سالیان اخیر بعضا مطالبی از سوی برخی منتقدان سد سازی مطرح می شود با این مضمون که سد سازی در کشورهای توسعه یافته منسوخ شده و تبعات و مخاطرات زیست محیطی این طرح ها فراتر از ثمرات آن است.
ثناپور در پاسخ به چنین انتقاداتی گفت:سابقه تاریخی و اقلیمی ایران در گذشته نشان می دهد که در خشکسالی ها و کم آبی های بسیاری،سدهای کشور ناجی بحران آبی کشور شده اند.
وی افزود:در خصوص منسوخ شدن سد سازی در کشورهای توسعه یافته نیز ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که چنین پروژه هایی در اروپا و غرب منسوخ نشده بلکه پایان یافته است.
کارشناس محیط زیست عنوان کرد:در واقع کشورهای غربی در طول ۱۰۰ سال گذشته سد سازی لازم را متناسب با ظرفیت برخوردار خویش،عملیاتی کرده اند و اگر امروز چنین پروژه هایی پیگیری و دنبال نمی شود دلیل بر منسوخ شدن آن نیست بلکه ظرفیتی برای اجرای طرح های اینچنینی باقی نمانده اما در ایران نقاط بسیاری وجود دارد که ظرفیت پذیرش سد سازی را دارا هستند و ساخت سد،با نتایج بسیار مطلوبی نیز همراه خواهد شد.
ثناپور گفت:اگر در نقطه ای،سدها باعث خسارات بسیاری شده اند،موید ناکارآمدی سد سازی نیست بلکه در نحوه اجرا،نقصان و ضعفی وجود داشته است.
وی افزود:برداشت های بی رویه و بدون برنامه ریزی و اصولی عامل دیگری است که باعث بروز خسارات بسیاری در محدوده اراضی چنین طرح هایی می شود.
کارشناس محیط زیست عنوان کرد:البته شکی نیست که احداث سد،عاری از مخاطرات زیست محیطی نخواهد بود اما در صورت مطالعات کارشناسی و اصولی،در ارزیابی هزینه فایده،ثمرات آن بر مخاطرات و آسیب های احتمالی می چربد.
وی افزود:منتقدان سد سازی می گویند نباید برای تامین آب به چنین طرح های تکیه کرد و می توان با بهره گیری از راهکارهای قدیمی،قنات ها و آب بندان ها را توسعه داد.
ثناپور یادآور شد:نمی توان با توجه به چنین توجیهاتی،ثمرات سد سازی را زیر پا گذاشت و طبق یک هنجار طبیعی برای به دست آوردن هر چیزی باید چیزی را از دست داد و به هر حال سد سازی نیز با تخریب هایی همراه است اما قائل شدن به نظریه منتقدان این طرح که باید با توسعه روش هایی سنتی به تامین آب اقدام کرد نیز منطقی به نظر نمی رسد زیرا ساختمان سازی،توسعه حمل ونقل،جاده سازی و…نیز مخاطرات زیست محیطی خاص به خود را به همراه دارد اما نمی توان با جمع آوری خودروها به مثابه ادوار دورِ گذشته از چهارپایان استفاده کرد و یا با متوقف کردن روند ساختمان سازی در چادر و غارها سکونت گزید.
منبع:باشگاه خبرنگارن جوان کد خبر:۵۴۷۲۳۰۹ تاریخ انتشار: ۰۴ بهمن ۱۳۹۴ – ۰۷:۱۰
