اندیشکده تدبیر آب ایران این بار صاحب‌نظران، کارشناسان و مسوولان دولتی را گرد هم آورد تا تحلیلی انتقادی بر موضوع آب مجازی از منظر اقتصاد بین‌الملل ارائه کنند.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه تعادل نوشت: حسین مرعشی، فعال بخش خصوصی، صدیقه ترابی رییس دفتر سیاست‌گذاری و تخصیص آب وزارت نیرو، محمد قاسمی معاون پژوهش‌های اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، محمد حسین عمادی مشاور وزیر جهاد کشاورزی از سخنرانان این نشست بودند.
قانون پروانه‌دار کردن چاه‌های غیرمجاز خلاف منافع ملی است
حسین مرعشی فعال بخش خصوصی در ابتدای این نشست گفت: در رابطه با قانون پروانه‌دار کردن چاه‌های غیرمجاز که در مجلس هشتم رقم خورد، گفت: این تصمیم به ضرر منافع ملی کشور بود. خوشبختانه وزارت نیرو به قانون عمل نکرد و بسیاری از پرونده‌هایی که تشکیل شده بود از تهران برگشت داده شد. وی با اشاره به رویکرد برنامه ششم در مدیریت آب عنوان کرد: اساسا در ایران برنامه‌ها را برای اجرا نمی‌نویسیم. برنامه می‌نویسیم که برنامه داشته باشیم اما هر کاری که دلمان می‌خواهد انجام می‌دهیم. باید ببینیم چند درصد اهداف برنامه‌های قبلی محقق شده است. با توجه به عملکردهای گذشته نمی‌توان از برنامه ششم توقع خاصی داشت. کارهایی در کشور انجام شده که در هیچ برنامه‌یی نبوده و مغایر اسناد بالادستی است.
این فعال بخش خصوصی با اشاره به اینکه در برنامه ششم توسعه افکار عمومی نسبت به مساله آب حساس شده و سیاست‌گذاران هم مساله کمیابی آب را درک کرده‌اند، گفت: در چنین شرایطی دست برنامه‌ریزان به دلیل همراهی افکار عمومی برای اعمال سیاست‌های جدید بازتر است. درحال حاضر توجه به کمیابی آب در ایران در سطح سیاست‌گذاران یک مساله جدی شده است اما کماکان موضوع آب، محیط زیست و منابع طبیعی از حوصله نظام برنامه‌ریزی ما خارج شده است. وی اضافه کرد: نظام برنامه‌ریزی ما قادر به طراحی مدل‌ها و راهکارهایی برای این مشکل نیست. حل بحران آب از موضوعاتی است که به نظر من اگر شخص رییس‌جمهور به آن توجه کند و اراده لازم وجود داشته باشد، شاید بتوان آن را حل کرد. به اعتقاد مرعشی گره خوردن منافع مشاوران و پیمانکاران با پروژه‌های عمرانی، سبب شده که سرمایه‌گذاری‌ها در بخش آب به درستی انجام نشود و پروژه‌های غیرضروری در کشور کلید بخورد. به گفته وی سد کرخه طوری طراحی شده که هیچگاه به مرحله سرریز نمی‌رسد. سدهای دیگری هم وجود دارند که هیچگاه آب پشت آنها جمع نمی‌شود مگر آنکه سیلاب‌هایی که ۳۰سال یک بار رخ می‌دهد، پشت آنها ذخیره شود. رییس سابق سازمان میراث فرهنگی معتقد است: بدون اعمال قاطع قوانین در مدیریت منابع آب از بحران فعلی خارج نخواهیم شد. البته حاکمیت امکانات فنی برای شناسایی جرایم، چاه‌های غیرمجاز و برخورد با آن را در اختیار دارد. رییس سابق سازمان میراث فرهنگی افزود: در ایران با اعمال سیاست‌های نادرست، مصرف‌کننده را تقویت می‌کنیم. مثلا ۸۵درصد کمک بلاعوض به کشاورزان برای توسعه آبیاری تحت فشار می‌دهیم و چون منابع مالی وجود ندارد، صف‌های طولانی برای دریافت منابع مالی تشکیل می‌شود. در حالی که در سایر نقاط جهان اینگونه عمل نمی‌شود.
قوانینی برای کاهش ارزش آب در کشاورزی سنتی
وی با اشاره به انحراف ایجاد شده در نرخ آب طی سال‌های اخیر، گفت: ارزش آب در کشاورزی سنتی بسیار زیاد بود و گاهی تا ۵۰ درصد ارزش محصول را شامل می‌شد اما قوانینی به تصویب رسانده‌ایم که ارزش آب را کاهش داده است. مرعشی اضافه کرد: بر اساس مصوبات قانونی جدید، ارزش آب در شبکه‌های سنتی یک درصد، نیمه سنتی دو درصد و مدرن ۳ درصد بهای محصول است. این انحراف قیمت، مصرف‌کننده را به سمت افزایش مصرف سوق داده است. نرخ آب باید تغییر کند تا این رویه اصلاح شود. مرعشی با اشاره به این پرسش که چرا دولت به کشاورزان اجازه فروش و معامله آب را نمی‌دهد افزود: به اعتقاد این فعال بخش خصوصی در شرایطی که مالکیت آب و زمین به هم مرتبط است و حتما باید آب در زمینی که به آن تعلق دارد، مصرف شود، این ماده حیاتی صرف تولید کالای کم بازده می‌شود زیرا کشاورز می‌خواهد مالکیت خود را بر منابع آبی زمینش تثبیت کند.
وی ادامه داد: اگر کمبود منابع آب داریم، باید قیمت آن را افزایش دهیم و کشاورزان اجازه داشته باشند منابع آب خود را به جای مصرف در زمین‌های کشاورزی کم بازده به صنایع پربازده یا کشاورزی‌های متمرکز که قدرت خرید آب گران دارند، بفروشد. مرعشی تشکیل بازار آب را عاملی برای حذف تولید کالاهای کم بازده از نظر مصرف منابع آب در عرصه اقتصاد ایران اعلام کرد. وی تاکید کرد: ایران کشور فقیری است و مردم باید با این واقعیت روبه‌رو شوند تا قدر منابع آب موجود در کشور را بدانند. ما برای همیشه نمی‌توانیم بدون توجه به این کمبودها به راحتی زندگی کنیم.
توسعه کشاورزی در برنامه ششم ممنوع
صدیقه ترابی، رییس دفتر سیاست‌گذاری و تخصیص آب وزارت نیرو، هر گونه توسعه کشاورزی در طول برنامه ششم توسعه جز در حوضه آبریز ارس و مرزی غربی را ممنوع اعلام کرد. وی درباره رویکرد سیاست‌گذاری آب در برنامه ششم توسعه بیان کرد: بر اساس مطالعات و محاسبات انجام شده در وزارت نیرو در حوضه ارس و مرزی غربی با در نظر گرفتن حد مجاز برداشت از منابع سطحی و زیرزمینی فقط یک میلیارد و ۷۸۵میلیون متر مکعب آب برای توسعه بخش کشاورزی وجود خواهد داشت. وی تاکید کرد: در سایر حوزه‌ها با توجه به محدودیت تامین منابع آب، امکان توسعه برای بخش کشاورزی وجود ندارد و هر گونه اجرای طرح‌های آبخیزداری و غیره هم باید با در نظر گرفتن اثرات این طرح‌ها روی منابع آب کشور انجام شود.
کاهش ۱۴ درصدی بارش طی ۱۶ سال
رییس دفتر سیاست‌گذاری و تخصیص آب وزارت نیرو افزود: وزارت نیرو با در نظر گرفتن اصل پایداری برای منابع برنامه‌ریزی منابع آب کشور را انجام داده و محدودیت‌های لازم را وزارتخانههای کشور، صنعت، معدن و تجارت و کشاورزی همچنین سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده است. وی ادامه داد: مطالعات انجام شده در وزارت نیرو نشان می‌دهد که ایران در سال آبی ۷۹-۷۸ دچار نوعی شکست هیدرولیکی در منابع آب خود شده و با افت حدود ۱۴درصدی متوسط بارش‌های کشور در ۱۶ سال اخیر مواجه شده است. ترابی اضافه کرد: در همین بازه زمانی، میزان درجه حرارت در کشور هم به میزان ۱/۱ درجه افزایش داشته است. در نتیجه تغییر این دو عامل طبیعی، میزان نفوذ آب در زمین و حجم روان‌آب‌های کشور کاهش یافته است.
وی با اشاره به اینکه حجم منابع آب تجدیدپذیر از تفاضل میزان بارش منهای حجم تبخیر به دست می‌آید، عنوان کرد: میزان منابع آب تجدیدپذیر ایران در سال آبی ۸۰-۷۹ حدود ۷/۱۲۴میلیارد متر مکعب بوده که درحال حاضر به ۸/۸۸ میلیارد متر مکعب رسیده است. وی اضافه کرد: برای حفظ پایداری رودخانه و داشتن جریان دایمی در آن باید ۷/۱۰ میلیارد متر مکعب از منابع آب تجدیدپذیر کشور به عنوان سهم محیط زیست در نظر گرفته شود. در نتیجه وزارت نیرو می‌تواند فقط برای مصرف ۹/۷۶ میلیارد متر مکعب آب در کشور برنامه‌ریزی کند. البته به دلیل کمبود منابع آب و عدم امکان کاهش یک‌باره برداشت از منابع آب سطحی و زیرزمینی، ناگزیر شدیم برای ۸۷ درصد از پتانسیل آب تجدیدپذیر برنامه‌ریزی انجام دهیم. در صورتی که برای حفظ پایداری در کشور مجاز نیستیم بیش از ۴۰درصد منابع آب کشور را برداشت کنیم.
تمرکز بخش صنعت به استفاده چند باره از آب
ترابی تاکید کرد: اگر بخواهیم در بخش آب سطحی و زیرزمینی به پایداری برسیم باید میزان برداشت‌ها از این منابع را در طول برنامه ششم و برنامه‌های آتی کاهش دهیم. برداشت بیش از حد از منابع آبی سبب شده حتی در مناطق پرآب روخانه‌های دایمی کشور به فصلی تبدیل شود. وی به مشاوران توصیه کرد: برای نجات منابع آبی کشور مطالعات خود را روی احیای سفره آب‌های زیرزمینی و تالاب‌های کشور متمرکز کنند. رییس دفتر سیاست‌گذاری و تخصیص آب وزارت نیرو با تاکید بر اینکه بخش صنعت نیز به استفاده چند باره از آب باید متمرکز شود، عنوان کرد: فقط حدود یک میلیارد و ۲۰۰میلیون متر مکعب آب برای توسعه بخش صنعت در حوضه‌های آبریز مختلف کشور وجود دارد.
تشکیل صندوق مالی مستقل برای بخش آب
محمد قاسمی معاون پژوهش‌های اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گفت: اگر منابع اعتباری بخش آب از منابع عمومی کشور جدا شده و در صندوقی مستقل ذخیره شود، شاید بتوان به حل مساله بحران آب در ایران امیدوار بود.
محمد قاسمی با اشاره به اینکه در نظام بودجه‌ریزی و برنامه‌نویسی ایران تفکیکی بین منابع قابل تصمیم‌گیری و منابع در دسترس قایل نیستیم، بیان کرد: برای بحث آب هشت میلیارد دلار اعتبار از محل صندوق توسعه ملی در نظر گرفته شده است اما تاکنون حتی یک صفحه هم به مجلس ارسال نشده که این اعتبارات صرف چه اقداماتی خواهد شد. یا اینکه چگونه این منابع مالی به حل بحران آب در کشور کمک خواهد کرد. وی در پاسخ به این پرسش که در برنامه ششم چگونه باید به مساله آب پرداخته شود، عنوان کرد: در ایران معمولا مشکلات را روی کاغذ حل می‌کنیم. برای حل مشکل، بودجه در نظر می‌گیریم اما در عمل منابع مالی تحت فشارها و کمبودهای بودجه‌یی، صرف مسائل روزمره دولت می‌شود. قاسمی ادامه داد: اگر قرار است مساله آب در ایران حل شود و برنامه‌های ما در این بخش ضمانت اجرایی کافی داشته باشد، باید بودجه‌های در نظر گرفته شده برای حل مساله آب را از استخر مشترک بودجه جدا کنیم. زیرا در شرایطی که منابع مالی کشور مشترک است، بودجه بیشتر به وزارتخانه‌هایی مثل آموزش و پرورش و بهداشت که زور بیشتری دارند و راحت‌تر بودجه می‌گیرند، اختصاص خواهد یافت.
معاون پژوهش‌های اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس با تاکید بر اینکه برای قیمت‌گذاری‌ها در بخش آب و انرژی فکر جدی باید کرد، گفت: در مورد بخش انرژی هم تصمیم گرفته شد که قیمت‌ها اصلاح شود اما با اجرای این تصمیم به نتیجه مطلوب نرسیدیم.
وی ادامه داد: اگر از ابتدا هدف مشخصی برای اصلاح قیمت‌ها در بخش انرژی تعریف می‌شد و اعلام می‌کردیم که منابع حاصل از این اصلاح قیمت، باید صرف دستیابی به این هدف شود، قطعا نتایج بهتری از اصلاح قیمت‌های بخش انرژی حاصل می‌شد.
قاسمی در تشریح سخن خود بیان کرد: اگر اعلام می‌کردیم که تولید، توزیع، انتقال و مصرف انرژی در ایران بهینه نیست و باید بهینه شود، هدف مشخصی تعریف کرده بودیم. در نتیجه منابع ایجاد شده را برای رسیدن به این هدف مشخص در قالب پروژه‌هایی که تعریف می‌شد، هزینه می‌کردیم.
وی تاکید کرد: در بخش آب حتما باید برای رسیدن به یک هدف مشخص، صندوق مالی جدا تعریف شود در غیر این صورت هشت میلیارد دلار اختصاص یافته به بخش آب، صرف همان کارهایی می‌شود که طی ۳۰سال گذشته شده بود. به اعتقاد معاون پژوهش‌های اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس بخش مهمی از بحران آب ایران ناشی از نظام برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری نادرست در این بخش بوده است. اگر قصد داریم به هدف مشخصی برسیم، برنامه‌های تدوین شده برای حل مشکل آب باید حتما متکی به منابع مالی حاصل از قیمت‌گذاری مجدد آب و سایر منابع مالی مورد نظر دولت باشد.
موقعیت تاریخی برنامه ششم
قاسمی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به سابقه ۷۰ساله برنامه‌نویسی در ایران بیان کرد: در ایران تغییری در نظام برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی ایجاد نشده است. متاسفانه معتاد شده‌ایم که برنامه بنویسیم و بعد آن را نگاه کنیم. گویی نبود این برنامه خلأ بزرگی برای کشور به حساب می‌آید. وی یکسان دانستن بودجه و برنامه را استنباطی غلط در نظام برنامه‌ریزی کشور توصیف کرد و گفت: محدوده بودجه، محدوده منابع و مصارف است اما محدوده برنامه اینگونه نیست. به دلیل این تفکر، همه آمال و آرزوها را در برنامه می‌آوریم و برنامه را تبدیل به سند رقابت برای منابع کمیابی می‌کنیم که نداریم. قاسمی تاکید کرد: نظام برنامه‌ریزی در ایران با وجود همه شکست‌هایی که در کشور خورده و همه ناکامی‌هایی که داشته، در شرایط فعلی کشور یک ضرورت است. اگر هیچ زمان دیگری به برنامه نیاز نداشتیم، در شرایط کنونی به یک برنامه منسجم نیازمندیم. معاون پژوهش‌های اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس اضافه کرد: برنامه ششم برنامه بقای ملی کشور است. در طول این برنامه بحران‌های مختلف اعم از اقتصادی، محیط زیستی، آب و … را پیش رو داریم. به دلیل وجود این بحران‌ها، موقعیت برنامه ششم تبدیل یک موقعیت تاریخی برای بقای ملی کشور شده است.
تغییر نگرش در شیوه حاکمیت و مدیریت آب الزامی است
محمدحسین عمادی، مشاور وزیر جهاد کشاورزی گفت: برای خروج از وضعیت فعلی و بحران آب باید نگرش خود را در شیوه حاکمیت و مدیریت منابع آب تغییر دهیم. وی در پاسخ به این پرسش که جهت‌گیری برنامه ششم در مساله آب چگونه باید باشد، بیان کرد: ما باید بپذیریم که یک تعریف واحد برای آب در کشور وجود دارد و هر وزیری فقط به فکر دفاع از صندلی خود نباشد. باید بهبود شیوه حاکمیت آب در دستور کار قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه در ایران سه تعریف و دیدگاه متفاوت برای آب وجود دارد، افزود: سازمان حفاظت محیط زیست آب را از منظر خشک شدن دریاچه ارومیه و چرخه آب در طبیعت مورد توجه قرار می‌دهد. از نگاه وزارت کشور و برخی گروه‌ها، آب شرب شهری مورد توجه قرار می‌گیرد و بحث مدیریت منابع آب فقط حول تامین این نوع آب می‌چرخد. آب معیشتی هم آبی است که صرف تولید برق، محصولات کشاورزی یا … می‌شود.
خدا مسوول بحران آب است
مشاور وزیر جهاد کشاورزی ادامه داد: از آنجا که مسوولان و متولیان بخش آب نگاه جامع و سیستمی به این ماده حیاتی ندارند در بحث‌ها و چانه‌زنی‌ها هر کس از منظر خود به مساله آب توجه می‌کند در نتیجه هیچگاه به نتیجه مطلوب و یک نقطه مشترک نمی‌رسیم. وی بیان کرد: تمام دستگاه‌ها از بحران آب حرف می‌زنند اما هر کس از دیدگاه و تحلیل خود به آب توجه می‌کند. طبیعی است که در چنین شرایطی وزارت نیرو به عنوان متولی توزیع آب، بخواهد بگوید خدا مسوول بحران آب است. این وزارتخانه افزایش دما و کاهش بارش را عامل وضعیت فعلی معرفی می‌کند. عمادی با اشاره به اینکه وزارت کشاورزی «وزارت کشاورزان» است و مالکیت زمین و آب در ایران به بخش خصوصی تعلق دارد، گفت: به همین خاطر در گفت‌وگو برای حل مشکل آب، وزارت کشاورزی عنوان می‌کند که اگر می‌توانید، چاه‌های غیرمجاز را مسدود کنید. زیرا مالکیت اراضی در اختیار این وزارتخانه نیست. درحالی که در کشوری نظیر چین، مالکیت زمین‌ها در اختیار دولت است و حتی بعد از دوره کمونیستی، زمین‌ها اجاره ۹۹ ساله داده می‌شوند. وی افزود: در چین به محض بروز بحران، به دلیل حاکمیت مالکیت دولت بر منابع، هر تغییری که مسوولان صلاح بدانند در شرایط ایجاد می‌کنند.
گرمایش یک درجه‌ای زمین و افزایش ۱۷ برابری تبخیر
مشاور وزیر جهاد کشاورزی در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: درحالی که تولیدات فولاد ایران بدترین رتبه از نظر بازده منابع آب در کشور و دنیا را به خود اختصاص داده است و راندمان آب در صنعت فولاد ایران حتی از کشوری مانند هند هم پایین‌تر است، اما هنوز از آب برای تولید چنین محصولی استفاده می‌کنیم. وی گفت: بر اساس نظر کارشناسان، بحران آب در ایران به دلیل ضعف در حاکمیت منابع بوده و خدا و کاهش بارش‌ها عامل ایجاد وضعیت فعلی نیستند. البته در مقابل این دیدگاه، نظرات دیگری هم وجود دارد که می‌گویند کل کمربند خشک دنیا به سمت گرم شدن پیش می‌رود و این مساله شامل حال ایران هم خواهد شد. عمادی افزود: یک درجه گرم شدن، میزان تبخیر را ۱۷برابر افزایش می‌دهد در نتیجه برای منابع آب کشور مشکل ایجاد خواهد شد. وی با اشاره به بسیج شدن تمام قوای حاکمیتی چین برای حل بحران آب در این کشور، تاکید کرد: باید اصلاح قوانین، مقررات حفاظت و حتی تثبیت مالکیت آب در ایران، مورد توجه جدی قرار گیرد تا از بحران آب خارج شویم.
مشاور وزیر جهاد کشاورزی گفت: به دلیل آنکه حاکمیت، مالکیت آب کشاورزان را به رسمیت نمی‌شناسد و بانک آب یا بازار آب در ایران تشکیل نشده است، این ماده حیاتی در جاهایی که ارزش افزوده کمتری ایجاد می‌کند، مصرف می‌شود.
وی اضافه کرد: به جرات می‌توان گفت یک مرکز تحقیقات کاربردی در زمینه آب در ایران وجود ندارد. کشور چین دارای ۶ مرکز تحقیقاتی است که مطالعات گسترده‌یی را در زمینه استفاده از تکنولوژی‌های مختلف برای استحصال آب انجام می‌دهند. یکی از این مراکز درباره تولید آب از بخار آب موجود در هوا مطالعه می‌کند.
عمادی گفت: ترکیه با اجرای یک پروژه چندین میلیارد دلاری با استفاده از انرژی خورشید و عدسی‌های بزرگ، نور را روی دریا متمرکز کرده و بخار تولید می‌کند. از این بخار برای تولید برق استفاده کرده و در نهایت، بخار سرد شده تبدیل به آب مقطر می‌شود. این پروژه به صورت آزمایشی در آنتالیا پیاده شده است. اما در ایران حتی به این موضوعات فکر هم نمی‌کنیم.
وی ادامه داد: در ایران از ابعاد مختلف تکنولوژی و مدیریتی عقب مانده‌ایم و فقط تلاش می‌کنیم یه شبه معجزه کنیم. در نتیجه به دنبال طرح‌هایی مثل انتقال آب خلیج فارس و دریای عمان به مرکز ایران یا انتقال آب به نقاط مختلف هستیم.
به اعتقاد مشاور وزیر جهاد کشاورزی برنامه‌ها در ایران لیستی از آمال و آرزوها هستند که با کلمات، تصویر و دورنمای زیبایی برای کشور ترسیم می‌کنند اما در زمان اجرا و در شرایطی که این آرزوها با نیازهای داخلی تلفیق می‌شوند، آنچه انجام می‌شود با اهداف برنامه کاملا متفاوت است. در واقع ما در سازمان برنامه‌ریزی چیز دیگری می‌نویسیم اما برنامه دیگری اجرا می‌کنیم.
وی تاکید کرد: مدل برنامه‌ریزی قبل و بعد از انقلاب تقریبا تغییر نکرده است. برنامه‌ریزی در ایران همواره متمرکز، بخشینگر؛ اقتصاد مدار و از بالا به پایین انجام شده است. این اصول کماکان بعد از انقلاب هم با شکل ضعیف‌تر پیگیری شده و سمت و سوی برنامه‌ها قبل و بعد از انقلاب، تغییرات جزیی کرده است.
ضعف در حاکمیت منابع
عمادی اضافه کرد: ما هیچ‌وقت بطور جدی دنبال برنامه جامع همه‌چیز شمول که ابعاد اقتصادی و اجتماعی را با هم ببیند، نبوده‌ایم. در واقع تفکر آمایشی سیستماتیک در برنامه‌ریزی‌های ایران حاکم نبوده است. در واقع ما حرف‌های زیبا و جالب در حد تئوریک می‌زنیم اما در عمل برای پاسخ به این پرسش‌ها که چه کسی، در چه زمانی با چه منابع مالی باید برنامه‌ها را انجام دهد به یک روزمرگی می‌افتیم.
وی بیان کرد: نظام مدیریت بعد از انقلاب نظام روزمرگی و بحران‌مداری است که خود را به دست خواست‌های عموم مردم می‌دهد. جامعه از طریق نماینده مجلس به دولت فشار وارد می‌کند، ابتدا حاکمیت مقاومت کرده و در نهایت در مقابل خواست مردم کوتاه می‌آید. در واقع در نظام مدیریتی ایران خواست‌های فردی در برنامه‌ریزی‌ها حاکم است. این مساله تاثیر خود را در بحران آب نشان می‌دهد. بحران آب نتیجه ضعف اساسی ما در حاکمیت منابع به خصوص در بعد از انقلاب است.
وی بر این باور است که مدیریت منابع در ایران دارای سه رکن حاکمیت، مردم و منابع است که اگر این مثلث از تعادل خارج شود، نیاز نسل بعدی فدای نسل فعلی و رضایتمندی شهروندان خواهد شد.
منبع:سلامت نیوز کد خبر:۱۷۱۳۹۷ تاریخ انتشار:۱۳۹۴/۱۰/۰۶ – ۱۲:۴۰
