۲۷ خراداد ماه مدیرکل گمرک گناوه از بارگیری و صادرات ۲۴۷تن هندوانه تولیدی استان بوشهر از گمرک گناوه به قطر خبر داد. خبری که ممکن است در نگاه اول و با توجه به وضعیت سیاسی کشور قطر خبر خوشحال کنند‌ه‌ای به نظر برسد.
اما واقعیت موضوع چیز دیگری است. تنها بررسی چند موضوع ساده نشان خواهد داد، که این اقدام نه تنها هیچ نفع برای کشور در برندارد و یک خودکشی محض محسوب می‌شود.
ابتدا بیایید به تولید هندوانه بپردازیم؛ هر کیلوگرم هندوانه در شرایط بهینه مصرف آب کشاورزی به تقریبا ۲۴۰ لیتر آب نیاز دارد. اما متاسفانه در کشور ما بهره‌وری مصرف آب بسیار پایین‌تر از استاندارد‌های بین‌المللی و حدود ۳۰ درصد است. این موضوع آب مورد نیاز برای تولید هندوانه را تقریبا به دوبرابر میزان ذکر شده، یعنی ۴۰۰ تا ۴۵۰ لیتر به ازای هر کیلوگرم نزدیک می‌کند.
از سوی دیگر می‌دانیم که ایران جزء کشورهای خشک و نیمه خشک جهان محسوب می‌شود، متوسط بارش بلند‌مدت کشور چیزی نزدیک به ۲۵۰ میلیمتر در سال است و اگر از سال جاری پربارش بگذریم، این میزان در یک دهه اخیر به زیر ۲۳۰ میلیمتر در سال افت کرده است. از سوی دیگر استان بوشهر یکی از استان‌های جنوبی کشور و با منابع آبی محدود است، که میزان متوسط بارش در آن در سال‌های اخیر به زحمت به ۲۰۰ میلیمتر می‌رسد.
در این شرایط همچنان قیمت آب کشاورزی بر مبنای قیمت تمام شده آن محاسبه می‌شود، در حالی که با شرایط آبی کشور، آب بسیار گران‌قمیت‌تر از این حرف‌ها است و باید صرف تولید محصولاتی با ارزش افزوده بسیار شود. این موضوع تنها در صورتی محقق خواهد شد که قیمت واقعی آب محاسبه، اعلام و از بخش کشاورزی مطالبه شود. در این صورت تغییر در سیاست‌های بخش کشاورزی به ضرورت رقم خواهند خورد.
حمید چیت‌چیان مردادماه گذشته در کنفرانس اقتصاد آب گفته بود، قیمت آب کشاورزی در ایران در حال حاضر یک پنجم قیمت واقعی آن است. در حقیقت در ایران قیمت آب کشاورزی تنها براساس قیمت تمام شده آن، یعنی هزینه استحصال و حمل محاسبه می‌شود. در حالی که قیمت آب با توجه به وضعیت آبی کشور و نیاز بلند‌مدت باید تعین شود و در این‌صورت همان‌طور که وزیر نیرو گفته است، قیمت آب کشاورزی بسیار بیشتر از چیزی است که در حال حاضر محاسبه می‌شود.
بر اساس محاسبات فعلی قیمت هر متر مکعب آب کشاورزی به طور متوسط ۳۰۰تا ۳۵۰ تومان محاسبه می‌شود، که البته در بسیاری از موارد از کشاورزان اخذ نمی‌شود. اما با در نظر گرفتن اظهارات وزیر نیرو قیمت هر متر مکعب آب کشاورزی در ایران بیشتر از ۱۵۰۰ تومان خواهد بود و این حداقل قیمت آب کشاورزی است.
حالا بیایید به مصرف آب برای تولید هندوانه برگردیم. هر کیلوگرم هندوانه نیاز به ۴۰۰ لیتر آب دارد و هر متر مکعب ۱۰۰۰ لیتر است. یعنی اگر مبنای قیمت ۱۵۰۰ تومان را در نظر بگیریم، قیمت هر کیلو هندوانه فقط بر مبنای مصرف آب باید حداقل ۶۰۰ تومان باشد. این در حالی است که هزینه کار کشاورز، کود وسود را هم باید به این رقم اضافه کنیم. اما امروز شاهد آن هستیم که حتی در سر کوچه و بازار هندوانه با قیمتی زیر ۶۰۰ تومان به ازای هر کیلو به فروش می‌رسد. حال که پای صادرات آن به میان آمده است بد نیست نگاهی به عدد و رقم‌ها بیندازیم.
به گفته مسئول گمرک گناوه در این محموله ۲۴۷ تن هندوانه به ارز ۵۶ هزار دلار صادر شده است. ۲۴۷ هزار کیلوگرم هندوانه به قرار هر کیلو۶۰۰ تومان فقط برای مصرف آب می‌شود، ۱۴۸ میلیون تومان یا ۴۰هزار دلار. یعنی اگر از هزینه کار کشاورزی و مصرف آب زیر زمینی با این محاسبات حداقلی بگذریم، هر کیلوگرم هندوانه صادر شده تنها ۲۴۰ تومان سود داشته است. این در حالی است که هزینه کار و کود و حمل و نقل و بارگیری این محموله به ازای هر کیلوگرم بسیار بیشتر از این‌ها است.
به خاطر بیاوریم که همین فروردین ماه سال جاری مطالعه‌ای که توسط محققان کالج لندن و انستیتو گودارد ناسا به رهبری «کارول دالین» انجام و در نشریه Nature منتشر شد، ایران را در صف کشور‌هایی مانند، پاکستان، چین، عربستان و مکزیک قرار داد که شاهد تخلیه سریع منابع آب زیرزمینی برای تولید محصولات کشاورزی هستند.
بنابراین در این شرایط تنها به دلیل عدم محاسبه قیمت واقعی آب در کشور است که صادرات این محصول به کشور قطر سود اقتصادی درپی دارد. در واقع این سود به هزینه از بین رفتن منابع آبی کشور در کوتاه مدت به دست می‌آید و در بلند مدت چیزی جز ویرانی و از بین رفتن امکان معیشت و اقتصاد مردم در مناطق روستایی نخواهد بود. در حقیقت در شرایطی آبی کشور، صادرات و بعضا حتی تولید محصولات پرمصرفی مثل هندوانه در حکم خودکشی تدریجی است، در حکم فروختن خون برای گذارن موقت زندگی وسیاستی است که قطعا تباهی در پی خواهد داشت.
مسئولیت این تباهی هم قطعا بر گردن کشاورز نیست، بلکه این سیاست‌گذار بخش کشاورزی است که باید با درک درست از وضعیت، نسبت به تغییر سیاست‌های بخش کشاوزی شامل، بالا بردن هرچه سریعتر بهره‌وری آب کشاورزی و البته تغییر الگوی کشت اقدام کنند. سیاستی که در صورت تعلل در اجرای آن چیزی جز ویرانی و تباهی برای کشور در بر نخواهد داشت و دل خوش کردن به سود‌ها مقطعی و کوتاه مدت اینچنین مانند فروختن فرش و اساس خانه برای زندگی است.
منبع:سیناپرس کد خبر:۳۴۱۱۱ تاریخ انتشار:۳۰ خرداد ۱۳۹۶
