سال گذشته پریشان دچار خودسوزی شد. تورب‌زارهای لایه‌های زیرین بستر خشکیده پریشان در اثر گرمای هوا سوخت و تنها دود خروجی از زمین به فعالان محیط زیست هشدار داد که چه فاجعه‌ای در عمق زمین در حال رخ دادن است. این بار اما، پریشان شانس آورده و علف‌های سطح آن آتش گرفته است. حریق روز جمعه تالاب، پس از یک روز مهار شد اما به گفته مدیر کل محیط زیست استان فارس، امسال هم به دلیل آنکه پریشان احیا نشده است، باید منتظر خودسوزی این تالاب باشیم. در حال حاضر، گرمای بیش از حد هوا، احتمال وقوع حریق‌های متعدد در تالاب پریشان را تقویت کرده است و به این ترتیب، بر شدت پریشانی این تالاب خشکیده افزوده خواهد شد. در چنین شرایطی با افزایش تعداد دفعات خودسوزی در این تالاب، امیدها برای احیای سریع این اکوسیستم، کم‌رنگ‌تر می‌شود.خودسوزی تالاب پریشان، احیای آن را به تأخیر می‌اندازد
تالاب پریشان یکی از هشت تالاب خشک شده استان فارس است. مردم استانی که به شدت با کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کنند و از ۱۰ تالاب موجود در استان آنها، هشت تالاب خشکیده است، دست از کشت محصول پر آب‌بری به نام برنج بر نمی‌دارند. کشاورزان استان فارس قصد دارند تا جایی که پمپ چاه‌های کشاورزی‌شان کار می‌کند، برنجشان را بکارند و نتیجه کف شکنی بیش از حد چاه‌های کشاورزی و حفر چاه‌های غیر مجاز، خشک شدن اکوسیستم‌های با ارزش تالابی منطقه است. پریشان جمعه گذشته در آتش سوخت. آتش سوزی صبح جمعه پنجم خردادماه آغاز شد و سرانجام در ششم خرداد ماه، مأموران آتش نشانی کازرون موفق به اطفای حریق شدند. تالاب پریشان با وسعت چهار هزار و ۵۰۰ هکتار در شرق کازرون واقع شده و بخش اعظم این تالاب به دلیل برداشت بیش از حد از منابع آب و خشکسالی، خشکیده است. این بستر خشک در سال‌های اخیر شاهد آتش سوزی‌های متعددی بوده است. آقای نبی‌الله مرادی مدیر‌کل محیط‌زیست استان فارس درباره آتش سوزی روز جمعه تالاب پریشان به «صبح‌نو» می‌گوید: به دلیل نبود آب در داخل تالاب، علف‌های فصلی در بستر تالاب رشد کرده و چنین محیطی، مستعد آتش سوزی خواهد بود.
وی اضافه می‌کند: آتش سوزی روز گذشته تالاب چندان خطرناک نیست. بیشتر خودسوزی‌های بستر تالاب خطرناک است زیرا آتش در زیر خاک حرکت می‌کند و دودی از داخل زمین به بیرون متصاعد می‌شود که مهار آن کار دشواری خواهد بود.
به گفته مدیر کل محیط زیست فارس، آتش سوزی زیر سطحی یا همان خودسوزی تالاب به مراتب آثار نگران کننده‌تری نسبت به آتش سوزی جمعه گذشته دارد؛ اما با توجه به اینکه تالاب تا کنون آبگیری نشده است، احتمال آنکه در سال جاری نیز شاهد خودسوزی تالاب پریشان باشیم، وجود دارد.
وی آتش سوزی در بستر تالاب را عامل از بین رفتن میکروارگانیزم‌ها و پرندگان بومی منطقه اعلام می‌کند و درباره وسعت آتش‌سوزی اخیر اطلاعات دقیقی در اختیار ندارد.
مرادی بیان می‌کند: هنوز گزارش مساحت منطقه دچار حریق شده در تالاب پریشان برای من ارسال نشده است. در سال جاری حدود ۱۰ آتش سوزی در مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست گزارش شده که بیشترین سطح آسیب دیده، حدود چهار هکتار بوده است.
آتش‌سوزی‌های پریشان ریشه انسانی دارد
تالاب پریشان از مناطق حفاظت شده استان فارس و ثبت شده در کنوانسیون رامسر است. این تالاب دیماه سال گذشته و شهریور ماه ۹۴ نیز دچار خودسوزی شده و تورب‌زارهای لایه‌های زیرین تالاب، طعمه حریق شده بودند؛ اما آقای علی قاسمپور از فعالان محیط زیست کازرون در گفت وگو با «صبح‌نو» بیان می‌کند: آنچه در تالاب پریشان به اسم خودسوزی شهرت پیدا کرده است، در واقع خودسوزی نیست.
وی ادامه می‌دهد: در سال گذشته که خودسوزی تالاب رخ داد، در حفر چاه‌های گمانه مشارکت داشتم. وقتی نی‌های خشک شده آتش می‌گیرند، آتش به ریشه‌های نی رسیده و چون تالاب خشکیده است، در زیر خاک ریشه‌های به هم تنیده نی آتش گرفته و زمینه توسعه حریق در زیر خاک را فراهم می‌کند.
به گفته قاسمپور، آتش سوزی‌های تالاب پریشان ریشه انسانی دارد زیرا عموماً نیزارهای مجاور روستاهای دارای دام سبک آتش می‌گیرد. علف‌های سبزی که بعد از آتش گرفتن نی‌ها رشد می‌کند، خوراک خوبی برای دام است. از سوی دیگر با حذف نی‌ها بستر تالاب برای توسعه کشاورزی آزاد می‌شود. به همین دلیل مردم بومی منطقه انگیزه کافی برای آتش زدن عمدی نی‌ها دارند.
وی اضافه می‌کند: نی‌ها محل مناسبی برای مخفی شدن گرازها هستند. این حیوان به مزارع کشاورزان حمله می‌کند و روستاییان با آتش زدن نی‌ها علاوه بر اینکه پناهگاه گرازها را از بین می‌برند، زمین برای توسعه کشاورزی خود فراهم می‌کنند. به این ترتیب با یک تیر دو نشان می‌زنند.
این فعال محیط زیست تأکید می‌کند: من صرفاً مشاهدات خود از وضعیت آتش سوزی‌ها را تشریح کردم. ممکن است حریق‌ها عمدی نباشد اما اثرات فعالیت‌های انسانی در این حریق‌ها کاملاً مشخص است. کافی است افراد شیشه یا اجسامی را که مثل ذره بین عمل می‌کنند در طبیعت رها کنند تا زمینه وقوع حریق برای عرصه‌های طبیعی فراهم شود.
خودسوزی احیای پریشان را به تأخیر می‌اندازد
بر خلاف نظرات این فعال محیط زیست، مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست حریق‌های رخ‌داده در بستر این تالاب را با منشأ طبیعی اعلام کرده و از آن با نام خودسوزی یاد می‌کنند. این خودسوزی‌ها از نگاه آقای ابوالفضل آبشت، مدیر طرح حفاظت از تالاب‌های ایران بر مدت زمان لازم برای احیای این اکوسیستم تأثیرگذار است.
وی درباره تبعات وقوع حریق روی تالاب پریشان می‌گوید: اگر حریق تالاب پریشان در فرآیند طبیعی به دلیل خشکی بالای محیط رخ دهد که مشکل خاصی برای این اکوسیستم ایجاد نمی‌کند؛ اما اگر گروهی به عمد در اراضی تالابی حریق ایجاد کنند، هدف آنها توسعه سطح زیر کشت کشاورزی یا ساخت و ساز است که به ضرر کل اکوسیستم خواهد بود.
آبشت وقوع خودسوزی در تالاب پریشان را عامل حرکت این تالاب به سمت قهقرا معرفی می‌کند. به گفته وی اگر رطوبت در تالاب به حد کافی وجود داشته باشد، خودسوزی در پریشان رخ نمی‌دهد اما وقتی شرایط را به نحوی تغییر داده‌ایم که بستر تالاب خشک است، تورب‌زارهای کف به عنوان یک ماده قابل سوخت با افزایش حرارت آتش می‌گیرند و به کل تالاب آسیب وارد می‌شود. به این ترتیب احیای تالاب نیز با مشکل مواجه خواهد شد.وی اضافه می‌کند: اگرچه اکوسیستم‌های طبیعی قدرت احیا و بازسازی خوبی دارند اما قطعاً وقوع پیاپی خودسوزی در تالاب پریشان بر این اکوسیستم بی‌تأثیر نیز نخواهد بود. تا قبل از وقوع این خودسوزی‌ها اگر با تأمین حق آبه، تالاب سه ساله احیا می‌شد، در حال حاضر برای احیای تالاب ممکن است به ۱۰ تا ۲۰ سال زمان نیاز داشته باشیم.
مدیر طرح حفاظت از تالاب‌های ایران می‌گوید: تورب‌زارها شامل کربن، بذر انواع گیاهان منطقه و میکرو ارگانیزم‌ها هستند که از بین رفتن آنها در اثر حریق، برای تالاب مشکل ایجاد می‌کند.
منبع: پایگاه خبری تحلیلی آب ایرانکد خبر: ۳۳۵۵۵تاریخ انتشار:۸ خرداد ۱۳۹۶
