با توجه به بهره‌وری پایین آب کشاورزی در کشور، راهکارهایی از جمله اجرای عملیات آبخیزداری، کاهش اتلاف شبکه‌های انتقال و توزیع آب و ارتقای سیستم‌های آبیاری توسط کارشناسان پیشنهاد می‌شود.
آمارها نشان می‌دهد سرانه آبِ در دسترس ایران در فاصله سالهای ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۰ از ۷۰۰۰ مترمکعب به حدود ۱۴۰۰ مترمکعب کاهش پیدا کرده است؛ همچنین میزان هدررفت آب، به طور کلی در ایران بین ۲۸ تا ۳۰ درصد بوده، درحالی‌که این مقدار در دنیا ۹ تا ۱۲ درصد گزارش می‌شود؛ خاطرنشان می‌سازد یکی از عوامل اصلی اتلاف، برداشت‌های غیرمجاز از شبکه آب‌رسانی و فرسودگی تأسیسات آب و شبکه‌های آب‌رسانی است. میزان بهره‌وری آب کشاورزی در ایران به طور متوسط ۳۵ درصد اعلام می‌شود که این رقم برای کشورهای توسعه‌یافته ۶۵ درصد و برای کشورهای درحال‌توسعه ۴۵ درصد است. بر اساس گزارش سازمان خواروبار جهانی (فائو)، بازدهی کشاورزی در ایران در مقایسه با کشورهای مشابه از نظر اقلیم و شرایط اجتماعی و اقتصادی مانند هند، چین، سوریه، پاکستان، عربستان و لیبی، نیز کمتر است. از سوی دیگر، در جهان به ازای مصرف هر مترمکعب آب، حدود ۲٫۵ کیلوگرم محصول کشاورزی تولید می‌شود؛ درحالی‌که این میزان در ایران حدود یک کیلوگرم است.
به گفته معاون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، «برآورد مصرف آب کشور حدود ۹۰ میلیارد مترمکعب است که با توجه به ۸۸٫۸ میلیارد مترمکعب منابع آبی کشور باید سالانه ۱۱٫۵ میلیارد مترمکعب صرفه‌جویی شود.»
گفته معاون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور در رابطه با مدیریت مصرف آب در حالی است که برای تعادل بخشی در حوزه آب، رویکرد نباید تنها کاهش مصرف باشد. کارشناسان برای مدیریت منابع آب کشور راهکارهای متعددی پیشنهاد می‌کنند.
به عنوان راهکار اول، اجرای عملیات آبخیزداری در عرصه های مختلف به ویژه در بالادست سدهای بزرگ و مخزنی، نقش مؤثری در مدیریت بهینه منابع آبی و افزایش عمر مفید سدها دارد. البته طبق گفته رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، بطور میانگین و با بودجه‌های معمول سالانه ۵۰۰ هکتار عملیات آبخیزداری می‌توان انجام داد؛ با این روند، ۱۸۰ سال طول می‌کشد تا کل اراضی کشور که نیاز به آبخیزداری دارد، به اتمام برسد.
راهکار دیگر، توجه به کاهش اتلاف شبکه‌های انتقال و توزیع آب، در جهت جلوگیری از اتلاف منابع آبی است. در همین راستا، مطالعات صورت‌گرفته در رابطه با شبکه‌های انتقال و توزیع آب در کشور نشان می‌دهد به‌طور میانگین راندمان این شبکه‌ها ۴۰ درصد بوده و بیش از نیمی از حجم آب جریان‌یافته، به علت بهینه نبودن این شبکه‌ها اتلاف شده و حتی وارد بخش کشاورزی نیز نمی‌شود.
علاوه بر این، ارتقای سیستم‌های آبیاری (که منجر به افزایش راندمان آبیاری تا ۵۵ درصد می شود)، استفاده از آبیاری تحت فشار، بتونی کردن کانال های آبیاری برای جلوگیری از اُفت آب (تبخیر، نفوذ به لایه‌های پایین و…)، نوسازی شبکه‌ها و کانال‌های آب، انبار کردن آب در استخرها و آب‌انبارها و استفاده از سوپرجاذب از دیگر راهکارهای مدیریت منابع آبی کشور به شمار می‌رود.
ضعف مدیریت آبیاری به طور عمده ناشی از سه عامل عدم آگاهی زارعان از وضعیت رطوبتی خاک و تشخیص زمان مناسب آبیاری، عدم تناسب میزان آب موجود یا استحصال‌شده با آب مورد نیاز برای سطوح زیر کشت و ضعف برنامه‌ریزی آبیاری است که منجر به اتلاف آب و کاهش عملکرد آبیاری می‌شود.
به طور کلی، مهم‌ترین راهکارها به منظور مدیریت مصرف آب، افزایش کارایی مصرف آب، قیمت‌گذاری و پذیرفتن آب به مثابه یک کالا و تعیین و اعمال ارزش واقعی آن، افزایش راندمان آبیاری، تعیین الگوی کشت، کاهش ضایعات کشاورزی و مدیریت یک‌پارچه منابع آب است که یکی از روش‌های دست‌یابی به این راهکارها آموزش بهره‌برداران و کشاورزان و انتقال دانش نوین آبیاری توسط ناظران به مزارع همراه با یکپارچه‌سازی اراضی خواهد بود.
منبع: عیارآنلاین کد خبر:- تاریخ انتشار:۸ شهریور ۱۳۹۵ ساعت ۱۸:۱۰
