چاه بحران آب هر روز عمیق‌تر می‌شود این موضوع که کشور درگیر بحران آبی شده بر هیچکس پوشیده نیست، کاهش آب های سطحی از یک سو و مرگ آب های زیرزمینی از سوی دیگر به بحران آب دامن می‌زند و سرعت شمارش معکوس ایران برای رسیدن به خشکسالی را تندتر می کند.
میزان روان‌آب‌های کل کشور در سال جاری ۵۴ میلیارد و ۶۰۳ میلیون مترمکعب بوده که نسبت به میانگین بلندمدت با ۸۰ میلیارد و ۵۹۵ میلیون مترمکعب، ۳۲ درصد کاهش داشته همچنین طبق آخرین داده ها ۴۲ درصد مخزن سدهای کشور خالی است.
در خصوص آب های زیرزمینی نیز باید گفت که آمارهای موجود در این زمینه گویای این است که کشور در شرایط فرا بحران قرار گرفته چراکه بیش از ۸۶ درصد منابع تجدید شونده در کشور استفاده می شود و این در حالی است که بر اساس اعلام جهانی اگر کشوری بیش از ۶۰ درصد از این منابع استفاده کند در شرایط بحران آبی قرار می گیرد.
علاوه بر این در سال های گذشته ۱۳۰ میلیارد مترمکعب آب استحصالی در کشور وجود داشته اما در شرایط فعلی این رقم به ۸۸ میلیارد مترمکعب کاهش یافته که این موضوع بیانگر کاهش ۲۵ درصدی میزان آب استحصالی کشوراست.
از سوی دیگر در حال حاضر ۱۲۰ میلیارد مترمکعب کسری مخزن در کشور وجود دارد که قرار است طی برنامه ۲۰ ساله این عدد به صفر برسد و برنامه های متعددی برای آن در نظر گرفته شده اما باتوجه به این مساله که ایران در بین ۱۸۰ کشور دنیا از لحاظ برخورداری از منابع آب در رتبه ۵۰ و در بین این کشورها از لحاظ سرانه منابع آب در جایگاه ۱۱۲ دنیا قرار دارد نمی توان خیلی به رفع این بحران در کشور امید داشت.
نوشتن این اعداد شاید آسان باشد اما در حقیقت این اعداد گویای فاجعه ای آبی در کشور است، فاجعه ای که ایران را در لیست کشور های کم آب قرار داده و نمی توان این مساله را منکر شد که بحران آب می تواند بحران های دیگری همچون نزاع، مهاجرت و مسائلی از این قبیل را به همراه داشته باشد.
در این بین بسیاری از کارشناسان معتقدند که با این سیستم مدیریتی نمی توان بحران آب را مدیریت کرد و لازم است که تمام ارگان ها وسازمان ها برای حل بحران آب بسیج شوند.
داریوش مختاری کارشناس حوزه آبی معتقد است اقدامات دولت و بهره‌برداران برای نجات بقایای آبخوان‌ها کافی نیست و باید دانست چنانچه بقایای آبخوان‌ها نجات داده نشود، امکان جابجایی‌های بزرگ جمعیتی در ایران دور از انتظار نیست.
به گفته وی اکنون با توجه به گسترش بی‌رویه کلان شهرها و تجمیع جمعیت در یک محدوده از زیست‌بوم‌ها، دامنه خطرات ناشی از کمبود آب به مراتب افزون‌تر از گذشته است. دست درازی بی حد و مرز به ذخایر راهبردی آبخوان‌ها و منابع آب‌های فسیلی، نشان از خالی از سکنه شدن زودهنگام مناطقی که به این منابع وابسته‌اند، دارد.
مختاری با بیان اینکه اکنون بحث نسل‌های آینده در پرتو مباحث توسعه پایدار مطرح نیست گفت: خطر بی‌آبی، کم‌آبی و خشکی در یک قدمی ساکنان فعلی کشور است. در همین حال، اقدامات دولت و بهره‌برداران از نظر زمانی و منابع اعتباری برای نجات بقایای آبخوان‌ها کافی نیست.
وی تصریح کرد: از دیدگاه راهکارها، تنها بسته جدی دولت برای نجات بقایای آبخوان‌ها “پروژه‌های ۱۵ گانه طرح تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی” است که این طرح تنها به حل بخش جزیی از مساله بحران آب می‌انجامد. به ویژه آنکه زمان زیادی برای پیاده‌سازی این طرح‌ها نیاز است.
به گفته این کارشناس حوزه آب، سازماندهی مالکان چاه‌های آب در قالب پروژه تشکل‌های آب‌بران بنا به اقدامات موجود دست کم به ۴۰ سال زمان نیاز دارد، مگر اینکه بودجه هنگفتی فقط برای این ردیف اعتباری تخصیص یابد. ظرف اعتباری موجود این طرح با آنچه برای نجات آبخوان‌ها مورد نیاز است بسیار محدود است.
مختاری ادامه داد: افزون بر آن، بندهای ۱۵ گانه این طرح‌ها، کل حل مساله را پوشش نمی‌دهد، به طوری که حذف زودهنگام کشاورزی در فضای باز و گسترش کشاورزی در فضای بسته (کشت‌های گلخانه‌ای) راهکاری است که به ظرف بازار مربوط می‌شود و متولی آن، مجموعه وزارت جهاد کشاورزی و بانک کشاورزی است که این دو دستگاه اجرایی، کماکان به همان روال پیش یعنی حمایت‌های فنی و اعتباری از کشاورزی در فضای باز ادامه می‌دهند. برنامه‌های مربوط به توسعه مکانیزاسیون و خرید و واردات و توزیع ماشین آلات کشاورزی، از جمله اقدامات فعلی و فراگیر این دستگاه‌ها است.
با این وجود دولت یازدهم نگاه ویژه‌ای را به موضوع آب دارد و وزارت نیرو نیرو برنامه های متعددی را تبیین کرده اما شاید تنها دست وزارت نیرئو برای به نتیجه رسیدن و شکست این بحران کافی نباشد و نیاز باشد تا مردم و دیگر وزارتخانه ها نیز درگیر این موضوع شوند.
منبع: ایسناکد خبر:۹۵۰۵۰۱۱۹۰۴۰ تاریخ انتشار:۳۰ مرداد ۱۳۹۵ ۱۶:۱۱
