امروزه ناکامی مدیران در اجرای صحیح برنامه هایی نظیر آبخیزداری و آمایش اصولی فضا، نوعی به هم ریختگی وحشتناک در برنامه های کلان ملی در حوزه آب را به همراه داشته است. اینکه مسئولین شهرستان طبس در منطقه خراسان بزرگ نیز به دنبال منابع آب کارون هستند تا به وسیله آن مشکلات منطقه خود را حل کنند، مصداق بارزی از همین ناکارآمدی هاست.
روزنامه محلی «آوای خراسان جنوبی» روز پنجشنبه ۲۰ خرداد با انتشار مطلبی با عنوان «سهم آب طبس از کارون محفوظ است» به اظهاراتی از «محمدعلی عبدالله زاده» نماینده سابق طبس در مجلس شورای اسلامی نوشت: « سهم طبس از خط دوم انتقال آب کارون به استان یزد در سال ۹۱ مشخص شد، با وجود اینکه این موضوع، مصوبه شورای عالی آب بود، مسئولان این شهرستان بارها این خواسته را پیگیری کردند اما هنوز به نتیجه مطلوب نرسیده است. این سهم قطعی است و مقدار سهم آب طبس یک بحث است اما موضوع اساسی تر تخصیص این سهم است».
در این مطلب همچنین از قول «حسین امامی» مدیرعامل آب منطقه ای خراسان جنوبی آمده است: « نیاز آبی شهرستان طبس تا سال ۱۴۲۵ حدود ۲۸.۵ میلیون مترمکعب است. این موضوع به تصویب کمیته فنی رسیده و در حال حاضر به دفتر کلان آب ارسال شده تا بتوانیم از خط دو یزد آن را تأمین کنیم. بر اساس برآوردهای انجام شده، نیاز آبی سه استان اصفهان، یزد و کرمان که باید از کارون تأمین شود، حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب در نظر گرفته شده و ما به دنبال این هستیم نیاز آبی شهرستان طبس نیز در این پروژه دیده شود. این پروژه، یکی از پروژه های کلان شامل احداث سد و اجرای خطوط انتقال است که این امر زمان بر خواهد بود. به دنبال عملیاتی شدن این مصوبه هستیم و سهم طبس از آب کارون همچنان پابرجاست».
جدای از اظهار نظرهای نماینده سابق طبس و مدیرعامل آب منطقه استان خراسان جنوبی، پیش از این نیز استاندار یزد در رابطه بحث انتقال آب کارون گفته بود: «آب انتقالی به یزد از سرچشمه های کارون تأمین می‌شود و کوچکترین ارتباطی به دیگر استان‌ها ندارد.» این اظهار نظر از سوی مقامات سیاسی سایر استان ها با واکنش های شدید همراه شد.
برای مثال شمس‌الله بهمئی، نماینده رامهرمز در مقام پاسخ گفت: «کارون بزرگ ربطی به استان یزد ندارد.» سید شریف حسینی نماینده مردم اهواز نیز گفت: «از قول من به استاندار یزد بگویید پایش را از گلیم خود درازتر نکند».
در همین رابطه محمدعلی عبدالله زاده، نماینده دوره نهم شهرستان طبس در مجلس شورای اسلامی به «تابناک» گفت: «موضوع ربطی به کارون ندارد و در روزنامه محلی این موضوع به اشتباه نوشته شده است. موضوع مربوط به خط دوم انتقال آب به یزد است که از تونل بهشت آباد می آید و لذا ربطی به کارون ندارد».
نماینده سابق طبس که گویا اطلاع ندارد طرح انتقال آب «بهشت آباد» بر سر سرشاخه های کارون در حال احداث است، وقتی با یادآوری این نکته از سوی خبرنگار «تابناک» روبه رو شد، ادامه داد: «نمی دانم ولی کارون نیست. آبی که قرار است برای طبس بیاید از تونل کوهرنگ است و ربطی به کارون ندارد». نکته ای که نماینده سابق گویا در جریان آن نیست، آن است که تونل های کوهرنگ نیز بر سرشاخه های کارون زده شده اند و دقیقاً با کارون مرتبط هستند.
محمد علی عبدالله زاده در ادامه در مورد هزینه ها نیز گفت: « من اطلاعی ندارم و این یک طرح کلی است که الان هم در حال انجام است. چون در طرح اولیه همه شهرستان های استان یزد منتفع نشدند، قرار است در طرح جدید سهم طبس لحاظ شود».
عبدالله زاده در ادامه گفت: « موضوع آب یک موضوع حیاتی است و ضروری است که به مسأله آب فراستانی نگاه شود. چرا که اگر این گونه نشود در ادامه به دلیل حجم پایین بارندگی منطقه (۳۰ میلیمتر ) شرق کشور خسارات زیادی خواهد دید.»
نماینده سابق طبس در رابطه با منابع آب افغانستان و امکان انتقال آن به ایران نیز گفت: « هیچ طرحی در این رابطه وجود ندارد و این طرح ها عملیاتی نیست.»
در رابطه حوضه آبریز خراسان جنوبی و شهرستان طبس ذکر این نکته ضروری است که بنا بر بررسی آمار چه بر اساس استانی و چه بر اساس حوضه آبریز این منطقه از کشور یکی از کم بارش ترین مناطق کشور است که میانگین بارش سالانه آن کمتر از ۱۰۰ میلی متر است.
از این لحاظ این شهرستان یکی از مناطق کم آب کشور است که این موضوع ضرورت توجه مسئولین به مشکلات فعلی و آتی آن را بیش از پیش نمایان می کند. در این بین چند سؤال قابل طرح است:
نخست اینکه آیا رود کارون ظرفیت استقبال از طرح های جدید انتقال آب را دارد؟
دیگر اینکه خسارت انتقال آب به خراسان جنوبی و شهرستان طبس چه میزان است؟
و آیا راهکار حل بحران شهرستان طبس انتقال آب از کارون است؟
در پاسخ به سؤال اول باید گفت: اگرچه بر اساس شاخص های بین المللی انسان ها حق ندارند بیش از ۴۰ درصد از ظرفیت هرکدام از منابع آبی مجزا بهره برداری داشته باشند، هم اکنون این رقم برای رودخانه کارون قریب به ۸۵ درصد است و این خود نشان می دهد به میزان بالایی استانداردهای بین المللی در رابطه با کارون رعایت نشده است.
مسائل زیست محیطی و گرد و غبار و تغییر اکوسیستم در منطقه خوزستان به خوبی گویای آن است که رعایت نکردن استانداردها تا چه میزان به منطقه خسارت وارد کرده است. این موضوع اگر در کنار عزم جدی مسئولین بر اجرای طرح های جدید انتقال آب قرار گیرد، بحرانی بودن شرایط ملموس تر خواهد شد.
در رابطه با پرسش دیگر اینکه طرح های انتقال آب کوهرنگ یک و ۲ و ۳ ، قمرود یک و ۲، چشمه لنگان، خدنگستان، سد کمال، ماربر، رفسنجان، کوگان، تنگه سرخ و بهشت آباد با هدف انتقال آب از سرشاخه های رود کارون به فلات مرکزی برنامه ریزی شده است. برخی از این طرح ها عملی شده و برخی دیگر نیز در دستور کار هستند.
برای درک حجم خسارت مطرح، کافی است اشاره شود در حال حاضر بیش از ۸۰ درصد آب کارون در حال بهره برداری است و اجرای این حجم گسترده از طرح های انتقال آب آن هم در چنین سطح گسترده ای، نه تنها باعث کاهش حجم منابع آب کشاورزی در حوزه آبریز کارون خواهد شد، بلکه سبب خواهد تا بسیاری از سدهای کشور که بر روی رود کارون و با هدف تأمین انرژی برق احداث شده اند، از کار بیفتند.
در رابطه با سؤال سوم ذکر این نکته ضروری است که از یک سو، دمای بالای هوای مناطق مرکزی کشور به ویژه حوضه آبریز کویر لوت که گرم ترین نقطه جهان نیز در آن قرار دارد و از سوی دیگر بعد مسافت استان خوزستان تا خراسان جنوبی به خوبی گویای آن است که عملاً اجرای چنین پروژه ای اولاً نیاز به هزینه بالا و میلیاردی دارد و دیگر اینکه این حجم عظیم آب مورد انتظار نه تنها به طبس نخواهد رسید، بلکه در اثر تبخیر شدید از دست خواهد رفت.
ناگفته پیداست، بهتر است صرف چنین هزینه های سرسام آور و میلیاردی از بیت المال که در عمل هیچ خروجی برای مردم شهرستان طبس ندارد و از سوی دیگر باعث خسارت های شدیدی به حوزه مبدأ می شود، بازنگری و همین مبالغ توسط مسئولین در راستای اجرای طرح های آبخیزداری و زهکشی هزینه شود.
جدای از این موضوع ضروری است تا مسئولین با مطالعه دقیق توانمندی های ذاتی و درونی این منطقه از کشور در جهت بارور سازی همان توانمندی ها همت کنند.
بر اساس آنچه آمد می توان گفت که هرگونه مطالعه، تصمیم گیری و اجرای طرح های مرتبط با مسائل آب با محوریت نگاه استانی و سیاسی بدون توجه به ظرفیت های حقیقی منابع آب کشور و توانمندی های ذاتی مناطق مختلف کشور یک مطالعه ناقص است و در بلند مدت کشور را با مشکلات اساسی روبه رو خواهد کرد. از این رو ضروری است تا مسئولین به جای تأکید فراوان بر اجرای طرح هایی که برهم زننده نظام اکوسیستم و باعث تغییرات اقلیمی وحشتناک در کشور است، تلاش کنند تا با اجرای دقیق و صحیح طرح هایی نظیر زهکشی، آبخیزداری و آمایش صحیح فضا مشکلات مناطق مختلف کشور را برطرف و توانمندی آنها را بارور کنند.
منبع: تابناک کد خبر:۵۹۶۷۹۴ تاریخ انتشار:۲۳ خرداد ۱۳۹۵ – ۱۲:۳۲
