صرفه جویی آب در حوزه کشاورزی به معنای استفاده صحیح، هدفمند و جلوگیری از هدر آن با توجه به بحران آب به ضرورتی انکارناپذیر و حیاتی بدل شده است.
این در شرایطی است که در پی تداوم چندین ساله پدیده خشکسالی ۳۴ دشت از مجموع ۳۷ دشت آبی خراسان رضوی دچار وضعیت فوق بحرانی شده اند.
همزمان سالانه یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون مترمکعب اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی این استان صورت می گیرد و به همین خاطر در برخی مناطق افت سطح دشت به ویژه دشت مشهد به یک متر رسیده است.
این وضعیت ضرورت مدیریت مصرف آب را به امری ضروری تبدیل می کند.
اجرای سامانه های نوین آبیاری در انواع مختلف بارانی و قطره ای، اصلاح الگوی کشت، توسعه کشت گلخانه ای، بازسازی و مرمت قناتها، انتقال آب با لوله از منابع آب به سر مزرعه و مواردی از این دست از جمله راهکارهای تحقق مدیریت و مصرف صحیح آب در حوزه کشاورزی است.
* آبهای زیرزمینی نیازمند توجه
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در این زمینه گفت: طی چند سال اخیر بخاطر بی توجهی به وضعیت آبهای زیرزمینی و فقدان سرمایه گذاری مناسب در این بخش عمده سرمایه ها و توجه به بخش آبهای سطحی آن هم در استانهای جنوبی و غربی معطوف شده است.
مجتبی مزروعی افزود: با حجم بالای برداشت آب از منابع زیرزمینی، تداوم پدیده خشکسالی، فقدان تغذیه سفره های آبی، بی توجهی به مدیریت برداشت و مصرف آب و افت شدید منابع آبی تا ۵۰ درصد ضرورت استفاده از شیوه های نوین مصرف صحیح آب انکارناپذیر است.
وی ادامه داد: به رغم مشکلات، فعالیتها در جهت ارتقا ضریب بهره وری بازده تولید در خراسان رضوی با موفقت همراه بوده بگونه ای که امروز شاهد افزایش تولید محصولات در اکثر زمینه ها هستیم.
او گفت: اما همچنان بحث آب تهدید جدی برای همه بخشهای تولیدی و اشتغال محسوب می شود .
* ضرورت توجه وزارت نیرو به آب کشاورزی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نجات منابع آبی و مدیریت صحیح آن را نیازمند همکاری همه دستگاهها به ویژه وزارت نیرو دانست.
وی گفت: وزارت نیرو وظیفه اش را تنها محدود به توزیع آب دانسته و تمامی اقداماتی را که در زمینه آب بخش کشاورزی انجام می دهد با هزینه کشاورزان صورت می گیرد.
مزروعی افزود: در حالی در قالب برنامه پنجم توسعه در حوزه آب شرب ۲۰ هزار میلیارد ریال هزینه شد که بیش از ۸۵ درصد آب مصرفی کشور مربوط به بخش کشاورزی است اما اعتبار هزینه شده در این بخش در قالب برنامه پنجم کمتر از هزار میلیارد ریال بود.
وی ادامه داد: هزینه کردن اعتبارات کلان در حوزه سدسازی و آب شرب به هیچوجه چاره ساز نیست بلکه مدیریت آبهای زیرزمینی و نیز افزایش بازده کشاورزی بسیار اهمیت دارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: مدیریت مصرف آب و افزایش بازده تولید در بخش کشاورزی به شدت نیازمند تخصیص اعتبار است.
وی افزود: اجرای چندین شیوه از جمله سامانه های نوین آبیاری تحت فشار، تغییر الگوی کشت به معنای جایگزیی محصولات کم آب بر به جای پرآب، توسعه کشت گلخانه ای در راستای مدیریت مصرف آب در حوزه کشاورزی به شدت مورد توجه قرار دارد.
او ادامه داد: در کوتاه مدت تحقق کامل همین راهکارها حفظ و تداوم منابع آبی را ممکن می کند.
* خراسان رضوی رتبه دوم کشور در اجرای آبیاری نوین
مدیر امور آب، خاک و فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز گفت: این استان با تجهیز ۱۳۰ هزار هکتار از کشتزارهای خود به آبیاری تحت فشار از این نظر در سطح کشور بعد از استان فارس قرار دارد.
محمدابراهیم بهبودی اعتبار مصوب پارسال را برای این حوزه هزار و ۳۱۰ میلیارد ریال اعلام و بیان کرد: حدود ۳۵ درصد از این میزان تاکنون اختصاص پیدا کرده است.
وی افزود: پارسال خراسان رضوی تعهد اجرای آبیاری نوین در سطح ۲۰ هزار هکتار از کشتزارهای خود را داشت که تاکنون ۷۰ درصد این تعهد عملی شده و اجرای سامانه های نوین آبیاری در حدود ۶۰ هزار هکتار دیگر از زمینها در حال اجراست.
مدیر امور آب، خاک و فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: در مجموع ۸۷۰ هزار هکتار از کشتزارهای استان قابلیت و شرایط اجرای طرحهای آبیاری تحت فشار را دارد.
وی بیان کرد: تاکنون حدود ۳۵۰ هزار هکتار از کشتزارهای استان به سامانه نوین آبیاری مجهز شده و حدود ۲۲۰ هزار هکتار دیگر باقی مانده است.
* نیاز به تدوین نسخه به روز سند ملی آب
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی آمارهای اعلامی در خصوص مصرف آب کشاورزی را قدیمی ذکر و بیان کرد: طی سالهای اخیر با اجرای سامانه های نوین آبیاری و اعمال روشهای دیگر در حوزه کاهش مصرف و نیز افزایش آگاهی کشاورزان میزان مصرف آب در این بخش معقولتر شده است.
وی اظهار کرد: مصرف سالانه حدود پنج میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی خراسان رضوی آخرین آمار اعلام شده است که معتقدیم باید به روز شود.
او تاکید کرد: نمی توان گفت که در حوزه کشاورزی هدر رفت آب داریم بلکه مصرف آب است که با اعمال شیوه های نوین می تواند اصلاح شود در غیر اینصورت همه آب در بخش کشاورزی مصرف می شود.
* مرمت قناتها، حفظ آبهای زیر زمینی
مدیر امور آب، خاک و فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: حفظ، نگهداری، مرمت و بازسازی قناتها بسیار مهم است و مدیریت این منابع آبی نقش بسزایی در حفظ منابع آب و هدایت آن دارد.
وی افزود: قناتهای خراسان رضوی در سالهای گذشته به علت تداوم پدیده خشکسالی دچار افت آبدهی شده و یا خشکیده اند. بهبودی علت عمده خشکیدن قناتها را حفر چاهها در حوزه های قنات خیز استان دانست که عموما برای تامین آب شرب صورت گرفته است.
وی ادامه داد: احیا، مرمت و بازسازی قناتها هر چند سال یک بار نیاز است.
خراسان رضوی شش هزار و ۸۰۰ رشته قنات دارد که هر ساله ۱۶۰ تا ۲۰۰ رشته آن احیا و مرمت می شود.
معاون سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: قناتهای این استان در مجموع ۱۳ هزار کیلومتر طول دارند که سالانه ۳۵ تا ۴۰ کیلومتر آن مرمت و بازسازی می شود.
وی افزود: تعهد مرمت و بازسازی قناتهای خراسان رضوی در سال ۱۳۹۴ برای ۱۶۰ رشته قنات به طول ۷۴ کیلومتر بود که در این چارچوب ۹۶ رشته قنات به طول ۳۵ کیلومتر طی پارسال مرمت و بازسازی شد.
بهبودی ادامه داد: اعتبارات ملی برای بخش قنات در سال گذشته ۲۲۰ میلیارد ریال بود که حدود ۴۵ درصد آن معادل ۱۰۰میلیارد ریال تخصیص یافت.
وی گفت: اعتبارات استانی در این زمینه نیز حدود ۵۳۰ میلیارد ریال بود که حدود ۳۰ درصد آن تخصیص یافت.
او افزود: برای احیا هر کیلومتر قنات اعتباری معادل دو تا ۲،۵ میلیارد ریال نیاز است.
* کاهش یک بیستمی مصرف آب در کشت گلخانه ای
کارشناس مسئول گل و گیاه سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی می گوید توسعه کشت گلخانه ای با توجه به کاهش یک بیستمی مصرف آب می تواند روشی موثر در مدیریت و کاهش مصرف آب باشد.
مهرداد میرحسینی افزود: اعطای تسهیلات در زمینه توسعه کشت گلخانه ای با سود ۱۸ درصد موجب جذب فعالان این عرصه نمی شود اما در تلاش هستیم با برنامه ریزی دقیق تر و تسهیل امور، کشت گلخانه ای گسترش یابد.
وی بیان کرد: خراسان رضوی رتبه نخست کشور را در سطح زیر کشت گلخانه هیدروپونیک(پیشرفته) داراست.
کارشناس مسئول گل و گیاه سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: هم اکنون ۳۰ درصد از کل ۲۰۰ هکتار مساحت زیر کشت گلخانه را در خراسان رضوی گلخانه های هیدروپونیک به خود اختصاص داده اند.
وی گفت: بر این اساس ۱۰۰ واحد گلخانه پیشرفته در استان فعالیت دارد که از این منظر خراسان رضوی رتبه نخست کشور را دارد.
میرحسینی افزود: این در حالی است که خراسان رضوی به دلیل وضعیت آب و هوایی مطلوب برای کشتهای سنتی دیرتر از استانهای جنوبی به فعالیت در توسعه کشت گلخانه ای پرداخته است.
وی ادامه داد: خراسان رضوی ۱۰ سال پیش وارد عرصه کشت گلخانه ای شد که سالانه با ۲۰ درصد رشد فعالیتی در این بخش هم اکنون بیش از ۲۰۰ هکتار در استان سطح زیر کشت گلخانه است.
او گفت: گرچه خراسان رضوی به لحاظ سطح زیر کشت گلخانه تنها دو درصد سهم کشور را دارد اما رشد فعالیتی در این بخش مطلوب است بطوری که دو سال پیش ۱۷۰ هکتار سطح زیر کشت گلخانه های آن بود اما هم اکنون این سطح به بیش از ۲۰۰ هکتار رسیده است.
وی افزود: هم اکنون ۷۰۰ واحد گلخانه در خراسان رضوی وجود دارد.
کارشناس مسئول گل و گیاه سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: این استان در زمانی که کشت گلخانه ای هیدروپونیک هیچگونه توجیه اقتصادی نداشت وارد این عرصه شد و امروز بعد از سالها شاهد توجیه اقتصادی بسیار زیاد در این بخش است.
* صرفه جویی۷۰ هزار مترمکعبی آب در انتقال با لوله
مدیر اداره آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز می گوید: با اجرای طرحهای انتقال آب با لوله به ازاء هر کیلومتر سالانه ۷۰ هزار مترمکعب در مصرف آب کشاورزی صرفه جویی صورت می گیرد.
بهبودی افزود: انتقال آب از منابع با لوله به مزارع تاثیر زیادی در صرفه جویی دارد لذا با توجه به بحران کم آبی از راهکاریی است که باید با جدیت مورد توجه قرار گیرد.
وی ادامه داد: ۲۴ هزار کیلومتر از مزارع خراسان رضوی شرایط اجرای طرحهای انتقال آب با لوله را دارد لذا قرار بود نیمی از دو هزار میلیارد ریال اعتبار مصوب سفر رئیس جمهوری برای اجرای دو هزار کیلومتر لوله گذاری در خراسان تخصیص یابد.
مدیر اداره آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: هنوز اعتبار مذکور تخصیص نیافته اما کارهای مطالعاتی، مکانهای اجرای پروژه و عقد قرارداد برای تولید لوله به پایان رسیده است.
وی افزود: بر این اساس تاکنون ۳۰ درصد کار انجام شده و به محض تخصیص اعتبار، اجرای لوله گذاری در هزار کیلومتر انجام می شود.
بهبودی ادامه داد: تاکنون در ۱۲ هزار کیلومتر از زمینهای مستعد لوله گذاری در خراسان رضوی طرح انتقال آب با لوله اجرایی شده و بقیه آن در انتظار تخصیص اعتبار است.
وی گفت: برای اجرای طرح انتقال آب با لوله خراسان رضوی به پنج منطقه تقسیم شده است.
مدیر اداره آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی افزود: اجرای طرحهای آبیاری تحت فشار در ۱۱۰ هکتار از زمینهای کشاورزی در سال ۱۳۹۳ صرفه جویی ۶۱۶ میلیون مترمکعبی در مصرف آب را به همراه داشت.
تنها منبع تامین معیشت بیش از نیمی از جمعیت روستایی خراسان رضوی کشاورزی است. ۳۶۳ هزار بهره بردار در بخش کشاورزی این استان فعالیت دارند.
حجم تولید سالانه انواع محصولات باغی، زراعی و دامی در این استان هشت میلیون تن است. سالانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار زمین در خراسان رضوی زیر کشت ۸۳ نوع محصول می رود. ۹۰۰ هزار هکتار از این سطح مربوط به زراعت و ۳۰۰ هزار هکتار آن باغ است.
بخش کشاورزی ۲۸ درصد اشتغال و ۳۰ درصد صادرات غیرنفتی استان خراسان رضوی را به خود اختصاص داده است.
منبع:ایرنا کد خبر:۸۲۰۵۶۵۳۳ (۵۳۰۶۱۹۳) تاریخ انتشار: ۱۲/۰۲/۱۳۹۵ ساعت: ۸:۵۵
