خبرگزاری اسپوتنیک در گزارشی به اهمیت راه‌اندازی آبراهه شمال-جنوب ایران در تجارت جهانی پرداخت.
خبرگزاری اسپوتنیک در گزارشی نوشت: “مهدی سنایی،” سفیر ایران در روسیه، روز جمعه اعلام کرد ایران و روسیه در حال حاضر مشغول بررسی چشم انداز ساخت یک آبراهه با قابلیت کشتیرانی بین دریای خزر و خلیج فارس هستند. وی این موضوع را در نشست با دانشجویان دانشگاه دولتی سن پترزبورگ عنوان کرد.
گفتگوهای فشرده در خصوص امکان ایجاد یک آبراهه (کانال) که شمال و جنوب ایران را به هم متصل می کند در سال ۲۰۱۲ و زمانی مطرح شد که “مجید نامجو،” وزیر وقت نیرو ایران، اعلام کرد این طرح، مبلغی نزدیک به هفت میلیارد دلار هزینه در پی خواهد داشت.
دریای خزر بزرگترین دریاچه محصور در خشکی در جهان است و طول خط ساحلی آن به هفت هزار کیلومتر می رسد. خط ساحلی این دریاچه میان کشورهای روسیه، قزاقستان، ترکمنستان، ایران و جمهوری آذربایجان تقسیم شده است. ایجاد اتصال میان دریای خزر و خلیج فارس نیازمند ایجاد آبراهه ای است که از سرتاسر ایران، از شمال تا جنوب، عبور می کند.
به گفته کارشناسان، از منظر روسیه، مهمترین عنصر مطلوب در این طرح آن است که به کشتی های روسی اجازه می دهد به سرعت به اقیانوس هند دسترسی پیدا کنند و بدین ترتیب، دیگر نیازی به عبور از تنگه های ترکیه از جمله تنگه بسفور و داردانل را نداشته باشند.
دو مسیر بالقوه برای راه اندازی این طرح، که از آن به عنوان “ایران رود” نام برده می شود، بین ۷۶۵ تا ۱۴۰۰ کیلومتر طول دارد و هزینه اجرای آن حدود شش تا ۱۰ میلیارد دلار برآورد می شود. این ارقام مبتنی بر برآوردهای انجام شده توسط ایران در سال های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ است و روزنامه های روسیه آن را منتشر کرده اند.
در این تاریخ، روزنامه “وزیگلاد” روسیه در مطلبی اعلام کرد هزینه اجرای این طرح می تواند ظرف مدت سه تا چهار سال جبران شود، زیرا درآمدهای سالانه حاصل از کشتیرانی در این آبراهه از طرف روسیه برابر با یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار و از طرف ایران برابر با یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار خواهد بود.
مهمترین رقیب این طرح، ترکیه است، زیرا راه اندازی این آبراهه از شمال تا جنوب ایران باعث خواهد شد رقیبی مستقیم برای تنگه های ترکیه ایجاد شود. همچنین بر اساس اعلام “ایوان آندریوفسکی،” معاون رئیس “اتحادیه مهندسان روسیه،” کانال سوئز مصر نیز با افت شدید درآمدهای خود روبرو خواهد شد.
آندریوفسکی در این باره به روزنامه وزگلاد گفت: از دیدگاه فنی، آبراهه های سوئز و “نیو سوئز” برای استفاده کشتی ها راحت تر هستند، زیرا دریاهایی که توسط این آبراهه ها به یکدیگر متصل می شوند – دریای مدیترانه و دریای سرخ- سطح یکسانی دارند. این در حالی است که آبراهه ایران باید دریای خزر را که ۲۷ تا ۲۹ متر پایین تر از سطح اقیانوس ها قرار دارد، به خلیج فارس متصل کند. این موضوع نیازمند نصب یک سامانه کامل از قفل های هیدرولیک است که بتواند سطح آب را کنترل و از جاری شدن سیل جلوگیری کند.
تحقیق و بررسی راه اندازی این طرح که به قرن نوزدهم باز می گردد، هرگز فراتر از طرح های اولیه نرفت. علت این موضوع نیز مسائل ژئوپولتیک، و به ویژه روابط پیچیده جمهوری های شوروی سابق با ایران بود.
با وجود این، گفتگوها میان مسکو و تهران درباره راه اندازی این طرح در دهه ۱۹۹۰ از سر گرفته شد و یک گروه مشترک از کارشناسان در سال ۱۹۹۸ برای بررسی این موضوع راه اندازی شد. جمهوری اسلامی ایران نیز در سال ۱۹۹۹، با بازنگری امکان سنجی این طرح موافقت کرد. در آن زمان، تحریم ها باعث متوقف شدن طرح مذکور شد و آمریکا به صورت مستقیم، شرکت ها و کشورهایی را که احتمالا قصد داشتند به تهران در انجام این طرح کمک کنند، هدف تهدید قرار داد.
اکنون که ایران از تحریم های غرب خلاص شده است و از روابط گرم و صمیمانه ای با روسیه برخوردار است، و روابط این کشور با همسایه خود یعنی ترکیه به سردی گراییده، بحث از راه اندازی این طرح جاه طلبانه بار دیگر بالا گرفته است.
برای راه اندازی این طرح، برخی از مشکلات باید حل و فصل شود. “چنگیز اسماعیل اف،” رئیس مرکز تحقیقات علمی و اطلاعات خزر در دانشگاه دولتی باکو، در این باره گفت: از جمله این مشکلات می توان به برخی مسائل فنی و زیست محیطی اشاره کرد. یک مورد از این مشکلات، رشته کوه های البرز است که تقریبا در سرتاسر شمال ایران کشیده شده است. این طرح نیازمند تخصیص زمین های بسیاری خواهد بود که برای خرید آنها، باید مبالغی را به ساکنان محلی پرداخت کرد. به علاوه، ایجاد چنین آبراهه ای طولانی ممکن است باعث افزایش جریان سیل شود، که به نوبه خود می تواند باعث ایجاد زمین لرزه آن هم در منطقه ای شود که هم اکنون شاهد وقوع زمین لرزه های بسیاری است.
وی در ادامه گفت: مهمترین مانع در اجرای این طرح، مساله فاصله است. حتی اگر کوتاهترین مسیر ممکن انتخاب شود، فرآیند ساخت ممکن است به مدت چند دهه به طول بیانجامد، زیرا ساخت آبراهه ای به طول چند صد کیلومتر نمی تواند صرفا به واسطه استفاده از بتن تقویت شود؛ برای انجام این کار به مواد و فناوری های جدید و زمان لازم برای ساخت نیاز است. چنین آبراهه ای ممکن است به مدت چندین سال در دست ساخت باشد.
“آندری گروزین،” رئیس بخش مطالعات آسیای میانه موسسه کشورهای مستقل مشترک المنافع، نیز در این باره گفت مسائل اقتصادی و خواست سیاسی، در مقایسه با امکان اجرای این طرح، مهمترین عواملی است که در حال حاضر مانع از اجرای آن می شود.
وی در گفتگو با روزنامه “سووبودنایا پرسا” روسیه در این باره گفت: در صورتی که اراده و منابع کافی وجود داشته باشد، انجام هر کاری ممکن است. هیچ داده ای حاکی از این موضوع وجود ندارد که انجام این طرح از لحاظ فنی ناممکن است. با وجود این، با مد نظر قرار دادن شرایط کنونی، دورنمای انجام چنین طرحی نامطمئن است، حتی با وجود آنکه اجرای آن بسیار مطلوب به نظر می رسد.
وی با اشاره به هزینه احتمالی ۱۰ میلیارد دلاری اجرای این طرح گفت اختلاف در سطح آب دو دریا، و مساله زمان بر بودن اجرای این طرح (دست کم ۱۰ سال)، باعث می شود در حال حاضر نه روسیه، نه ایران و نه چین، که ممکن است به اجرای این طرح علاقمند باشد، منابع لازم را در اختیار نداشته باشند.
وی گفت: میانبر زدن تنگه های ترکیه با توجه به واقعیت های ژئوپولتیک کنونی، ایده جذابی است؛ اما این جذابیت کافی نیست تا باعث شود دو طرف خطرات اجرای طرح را بپذیرند و چنین طرحی را در آینده نزدیک آغاز کنند.
با وجود این “گروزین” افزود: شاید ظرف چند سال آینده، در صورتی که ادغام فضای اوراسیا با موفقیت پیش برود، و گام هایی واقعی در جهت هماهنگ کردن این طرح میان اتحادیه اقتصادی اوراسیا و مفهوم “کمربند اقتصادی جاده ابریشم” چین برداشته شود، و دورنمای “مسیر انتقال شمال-جنوب” جذاب باشد، لزوم ایجاد این آبراهه به ثمر بنشیند.
“سمیون باگداساروف،” مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه و آسیای میانه، نیز در این باره گفت اجرای این طرح، یک جنبه مهم دیگر نیز دارد و آن، امنیت ژئوپولتیک ایران است.
وی در این باره گفت: ایران خواهان ایجاد مجموعه کاملی از اتصالات حمل و نقل است که هدف از طراحی آن، ایجاد عنصر امنیت برای این کشور در صورتی است که ترکیه یا کشورهای غربی تلاش کنند ایران را در آینده در محاصره قرار دهند. اما اینکه آیا اجرای چنین طرحی ممکن است یا نه، همچنان یک پرسش بزرگ است.
منبع:باشگاه خبرنگاران جوان کد خبر:۵۵۶۰۸۹۹ تاریخ انتشار: ۲۲ فروردین ۱۳۹۵ – ۰۹:۴۹
