علاج‌بخشی فرار آب از سد لار، سدی که تامین کننده بخش عمده‌ای از آب شرب تهران است هنوز پس از گذشت‌سال‌ها به نتیجه نرسیده و بر اساس آخرین اظهار نظر‌ها احداث ایستگاه پمپاژ، آخرین طرح برای جلوگیری از فرار آب سد لار در نظر گرفته شده که در شرایط فعلی منتظر تایید سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و وزارت نیرو است.
مطالعات سد لار در سال ۱۳۵۵ شمسی توسط شرکت‌های ایتالیایی انجام و در سال ۶۱ به بهره‌برداری رسید که از همان ابتدای آبگیری نیز این سد یک سوم آب موجود خود را حفظ و دو سوم دیگر از کف و دیواره سد در عمق ۲۰۰ متری به دلیل آهکی بودن جنس خاک ، فرار می کند.
برآورد بلند مدت (۲۵ ساله) نشان می دهد که حداقل فرار آب از مخزن سد لار ۳ مترمکعب در ثانیه و حداکثر آن حدود ۱۳ مترمکعب در ثانیه است. متوسط فرار آب این سد در طول سال حدود ۷ مترمکعب در ثانیه برآورد می شود. از این رو، به طور متوسط در یک ۲۴ ساعت، حدود ۶۰۵ هزار مترمکعب آب از مخزن سد لار به پایین دست نشت می کند. این رقم در طول یکسال حجم ۲۲۰ میلیون مترمکعب آب شیرین را شامل می شود که رقم بسیار بزرگی است.
در طول این سال‌ها در بازه زمانی اواسط فروردین تا پایان مرداد آب نشت کرده از سد لار که به صورت چشمه هایی در پایین دست جریان می یابد به کشاورزی در دشت مازندران تخصیص پیدا می کند و در دوره غیر کشاورزی در دشت مازندران، آب نشتی از دریاچه لار بدون استفاده به دریا می‌ریزد.
البته شرکت آب منطقه ای تهران در سال ۱۳۸۹ به دلیلی مشکلاتی که در مدیریت منابع آب در سامانه شرق وجود داشته تحقیقاتی در باره فرار آب سدلار انجام داد اما هیچکدام از اقدامات جوابگو نبود و به گفته خسرو ارتقایی مدیر عامل شرکت آب‌منطقه‌ای تهران مشکل ما در سال قبل درباره سیمای طرح به دلیل خشکسالی های دو سال گذشته بود که با تصویب وزارت نیرو این طرح از تونل تبدیل به ایستگاه پمپاژ شد که البته هنوز موضوع تونل از دستور کار ما خارج نشده است.
وی با اشاره به اینکه این طرح در حدود ۱۶۵ میلیون مترمکعب آب را از تونل لار به کلان منتقل می کند گفت: مدت اجرای طرح دو سال پیش بینی شده و تفاهم نامه ای نیز با قرارگاه خاتم الانبیا بسته شده است که در صورت تایید سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و وزارت نیرو قرارداد آن با پیمانکار جهت شروع عملیات اجرایی منعقد خواهد شد.
مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای تهران افزود: مشکل ما انتخاب پیمانکار نیست چرا که آب تهران در حدود دو دهه روی این موضوع کار کرده و در نهایت وزارت نیرو به دلیل محدودیت منابع مالی، دغدغه های فنی و زمانی احداث ایستگاه پمپاژ را نهایی کرده است.
ظرفیت سد لار ۹۶۰ میلیون متر مکعب و معادل آب مصرفی یک سال تهران است. این سد در حوضه آبریز دریای خزر و در زیرحوضه هراز – قره سو بر روی رودخانه لار با سطح حوزه آبریزی به مساحت ۶۷۵ کیلومتر مربع و با متوسط جریان آب سالانه به میزان ۴۸۱ میلیون مترمکعب احداث شده است.
از نظر جغرافیایی سد لار در فاصله ۷۵ کیلومتری تهران و ۱۰۰ کیلومتری آمل قرار دارد. این سد از نوع خاکی همگن با ارتفاع ۱۰۷ متر از پی و ۱۰۵ متر از کف رودخانه دارای حجم مخزن ۹۶۰ میلیون متر مکعب و طول تاج سد ۱۱۵۰ متر و عرض تاج ۱۳ متر است.
علیرغم گذشت حدود سی سال از آبگیری سد لار اهداف اصلی طرح به دلیل فرار آب به طور کامل محقق نشده است. محل فرار آب نیز تکیه گاه راست سد است و عوامل زمین شناسی نظیر فعالیت های آتشفشانی و خردشدگی باعث افزایش گذرگاه های جریان آب در آن شده است .
بر اساس آمار ۲۵ ساله، دبی چشمه ها و تراز آب مخزن سد با هم ارتباط مستقیم دارند؛ میانگین دبی چشمه ها طی دوره بررسی ۸/۶۰۹ مترمکعب بر ثانیه و بیشینه مقدار اندازه گیری شده ۱۵/۶۰۲ مترمکعب بر ثانیه بوده است.
پراکندگی مشاهده شده دبی چشمه ها در تراز های یکسان آب دریاچه سد حاکی از وابستگی دبی چشمه ها به عوامل محیطی و عدم کارایی کامل آن در تبیین میزان فرار آب سد لار است.
منبع:ایسنا کد خبر:۹۵۰۱۲۲۰۸۰۹۴ تاریخ انتشار:یکشنبه ۲۲ فروردین ۱۳۹۵ – ۱۱:۱۵
