ساب یا فاضلاب به بازمانده‌ها و دورریزی‌های عمده‌ی مایع محلی، شهری یا صنعتی گفته می‌شود. شیوه گردآوری و دورریزی آن در هر منطقه، بسته به آگاهی محلی نسبت به محیط‌زیست فرق می‌کند. سیستم‌های فاضلاب برای جمع‌آوری آب‌های سطحی و یا فاضلاب‌های صنعتی در مجتمع‌های بزرگ صنعتی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، چون نفوذ سیالات به عمق خاک می‌تواند ضربه‌ی جبران‌ناپذیری را به پایه‌ها و تاسسیات زیر زمینی وارد کنند.
روزنامه سایه نوشت: فاضلاب شهری به طور معمول فاضلاب ترکیبی یا فاضلاب بهداشتی را حمل کرده و آن را در یک تصفیه‌خانه، تصفیه می‌کند. فاضلاب تصفیه شده از طریق نهرهای فاضلاب تخلیه می‌شود. فاضلاب تولید شده در مناطقی که به سیستم‌های فاضلاب متمرکز دسترسی ندارند بر سیستم‌های فاضلاب در محل تکیه می‌کنند. این فاضلاب‌ها به طور معمول یک گندانبار، زه‌کشی تخلیه‌ی فاضلاب و یک بخش اختیاری تصفیه در محل دارند. پساب یا گندآب زیر مجموعه‌ای از فاضلاب است که از مدفوع و ادرار تشکیل شده است اما اغلب به معنی هر نوع فاضلابی استفاده می‌شود. فاضلاب، شامل محصولات خانگی، شهری یا زباله‌های مایع صنعتی است که بیشتر از طریق یک لوله یا فاضلاب (بهداشتی یا ترکیبی) و گاهی اوقات در یک مخزن فاضلاب دفع می‌شود.
خوردگی، زنگ زدگی و آلودگی خاک از مهم‌ترین دلایل جمع‌آوری آب و فاضلاب‌های صنعتی است. لوله و اتصالات پلی‌اتیلن با خواص ضدخوردگی و مقاومت در برابر انواع مواد شیمیایی راه‌حل مناسبی برای جمع‌آوری و انتقال سیالات فاضلابی است. سیستم فاضلاب یک زیر ساخت شامل لوله‌ها، پمپ‌ها، غربال و کانال‌ها و… است، که برای انتقال فاضلاب از منشا خود به نقطه‌ای برای تصفیه یا دفع نهایی استفاده می‌شود. این در حالی است که علاوه‌بر تخریب‌هایی که فاضلاب روی زمین می‌گذارد، این روزها خبرهایی می‌رسد که آب جنوب شهر آلوده به مواد فاضلاب است و همچنین محصولات کشاورزی این مناطق با آب فاضلاب آبیاری می‌شوند. این در حالی است که حدود ۹۰درصد فاضلاب تولید شده در سطح جهان تصفیه نشده باقی می‌ماند و باعث آلودگی گسترده آب به خصوص در کشورهای کم‌درآمد می‌شود. استفاده از فاضلاب تصفیه نشده برای آبیاری زمین‌های کشاورزی روبه افزایش است. شهرها، محصولات تازه‌ی پرسود خود را برای جذب کشاورزان به فروشگاه‌ها عرضه می‌کنند. در حالی‌که بخش کشاورزی برای افزایش منابع آبی خود با صنعت و شهروندان در رقابت است اغلب هیچ جایگزینی برای کشاورزان وجود ندارد که از آب آلوده شده با فاضلاب شهری مستقیم برای آبیاری محصولات خود استفاده نکنند.
آب را با احتیاط مصرف کنید
هادی حیدرزاده مشاور زیست‌محیطی شهردار تهران در این‌باره گفت: منابع زیرزمینی آب تهران به علت نبود شبکه فاضلاب شهری در این کلان‌شهر آلوده شده است. او از آلودگی آب تهران و استفاده ناگزیر از آب‌های زیرزمینی به منظور تأمین آب آشامیدنی مورد نیاز تهرانی‌ها به عنوان چالشی جدی و واقعی برای پایتخت نام برد که به گفته او برخی از مدیران از پرداختن به آن پرهیز می‌کنند. وی با اشاره به این‌که تهران شبکه فاضلاب شهری ندارد، گفت: تهران در زمینه مدیریت شبکه فاضلاب در میان کلان‌شهرهای دنیا، جزو ده شهر آخر جهان به شمار می‌آید. خبر آلوده‌بودن سفره‌های زیرزمینی آب در تهران در حالی اعلام می‌شود که به گفته رییس ستاد محیط‌زیست شهرداری تهران به دلیل کاهش میزان بارندگی و نیز بروز خشکسالی در سال‌های اخیر و همین‌طور با توجه به افزایش جمعیت و به تبع آن نیاز روزافزون به آب آشامیدنی در پایتخت، برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی اجتناب‌ناپذیر شده است. حیدرزاده از مسئولان وزارت نیرو خواسته با توجه به احتمال آلودگی آب آشامیدنی تهران به موادی از جنس نیترات، در این‌باره به طور رسمی اظهارنظر کنند. وزارت نیرو مسئولیت تامین و تهیه آب آشامیدنی و نیز سامان‌دهی شبکه فاضلاب در تمامی شهرها و کلان‌شهرها را برعهده دارد. رییس ستاد محیط‌زیست شهرداری تهران از وجود ۲۵ سازمان زیست‌محیطی موازی با شهرداری در تهران خبر داد و تصریح کرد این موازی‌کاری به بحران‌های زیست‌محیطی مانند آلودگی آب و هوا در پایتخت دامن می‌زند. پیش‌تر همین مسئول محیط‌زیستی شهر تهران گفته بود که شمار قربانیان آلودگی هوای تهران در هشت سال گذشته از تعداد کشته‌شدگان جنگ هشت‌ساله با عراق بیشتر است. سخنگوی فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در بهمن‌ماه سال گذشته نیز آمار رسمی مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در تهران را از سال ۸۴ تا ۸۶، ماهانه به طور مستقیم ۱۴۰۰نفر و سالانه ۱۶هزار نفر اعلام کرده بود.
آبفا: آب تهران تمیز است
این در حالی بود که مدیرعامل آبفای استان تهران، حرف و حدیث‌ها درباره‌ی آلودگی آب تهران را رد کرده و گفته بود: آب تهران فاقد هرگونه آلودگی است و همان‌طور که بارها مطرح شده، آلودگی آب تهران فقط در حد شایعه است. هرگونه مشکل و آلودگی در آب تهران از دید آزمایشگاه‌های ما پنهان نمی‌ماند. او با رد شایعه آلودگی آب تهران ادامه داد: کاهش کیفیت آب تهران نسبت به گذشته مربوط به منابع آب است چراکه منابع آب و ذخایر پشت سدها کاهش پیدا کرده و این امر به بحث انتقال یا کیفیت تصفیه‌خانه‌ها هیچ‌گونه ارتباطی ندارد. اما چندی بعد شقاقی رییس اداره بهداشت آب و فاضلاب مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با اشاره به وجود نیترات در منابع آب تهران تصریح کرده بود: وجود نیترات، سلامت کودکان شیرخوار را تهدید می‌کند. غلامرضا شقاقی با اشاره به این‌که وجود آلاینده‌های شیمیایی در منابع آب به مرور زمان باعث بیماری‌های مزمن می‌شود، گفت: وجود نیترات در آب شرب ناشی از نبود سیستم جمع‌آوری و دفع فاضلاب است. رییس اداره بهداشت آب و فاضلاب مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با تأکید بر اجرای کامل سیستم دفع فاضلاب در شهر تهران گفت: تا زمانی‌که این سیستم به صورت کامل اجرا نشود، مطمئناً منابع آب تهران آلوده خواهد شد. شقاقی از احتمال ورود فاضلاب به منابع آب زیرزمینی شهر تهران خبر داد و اضافه کرد: شرکت‌های آب و فاضلاب مسئول تأمین شرب هستند و وزارت بهداشت ناظر بر امور مربوطه است. شقاقی درباره دیگر آثار منفی نیترات بر سلامتی فرد، گفت: وجود نیترات در آب شرب باعث اختلال در انتقال اکسیژن شده و مشکلاتی را برای کودکان به وجود می‌آورد. رییس اداره بهداشت آب و فاضلاب مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با تأیید این مطلب که مصرف آب شرب دارای نیترات بالای استاندارد برای مادران شیرده نیز مضر است، افزود: کودکان شیرخوار به دلیل مصرف زیاد آب بیشتر در معرض خطر هستند. رییس اداره بهداشت آب و فاضلاب مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با تأکید بر نظارت شدید این وزارتخانه بر آب آشامیدنی تهران گفت: راه‌حل اساسی این آلودگی، فقط تسریع در اجرای کامل سیستم جمع‌آوری و دفع فاضلاب است.
آب تهران؛ رتبه اول آلودگی به نیترات
همچنین اسفندماه گذشته مدیرکل محیط‌زیست استان تهران گفته بود درصد نیترات موجود در آب‌های تهران بالاتر از حد استاندارد است و پایتخت ایران از این نظر در رتبه اول کشور قرار دارد. محمدباقر صدوق همچنین تصدیق کرده بود که آب شرب مناطق جنوب و جنوب شرقی تهران که از آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شود، دارای درصد بالایی از نیترات بوده و سلامت مردم این مناطق را تهدید می‌کند. به گفته این مسئول زیست‌محیطی، پس از تهران، آب شهرهای مشهد و اراک بیشترین درصد نیترات را دارد و این موضوع نگرانی‌های مسئولان را در حوزه‌های مختلف عمیق‌تر می‌کند. مدیرکل محیط‌زیست استان تهران همچنین تأیید کرد که افزایش درصد آلاینده نیترات در آب‌ها عوارض شدیدی از نظر سلامت ایجاد می‌کند که این عوارض گاه قابل جبران نیستند. البته محمدباقر صدوق پیش از این نیز خبر از آلودگی شدید خاک تهران داده و گفته بود از آن‌جا که آلودگی خاک پایتخت مشهود نیست، مورد توجه قرار نمی‌گیرد، اما این آلودگی بسیار حاد است. مدیرکل محیط‌زیست استان تهران مناطقی مانند اطراف پالایشگاه تهران و یا کهریزک را از مناطقی عنوان کرده بود که از نظر آلودگی خاک در وضعیت بحرانی قرار دارند.
مجلس چاره‌اندیشی کند
در همین حال شماری از کارشناسان هستند که معتقدند با اعمال نظارتی قوی‌تر بر سلامت آب مصرفی در کشور، دیگر چنین اظهارات متناقضی نمی‌تواند شهروندان را نگران کند. از جمله این کارشناسان، سرپرست دفتر بررسی آب و خاک محیط‌زیست کشور است. او می‌گوید: وضعیت آلودگی آب و خاک کشور بحرانی است و برای شرح بحران باید با نمایندگان مجلس به گفت‌وگو نشست. سروش مدبری با اشاره به این‌که تا سال ٨۵ هیچ مطالعاتی مبنی‌بر بررسی وضعیت آلودگی آب و خاک مناطق مختلف کشور صورت نگرفته، معتقد است: دفتر بررسی آب و خاک محیط زیست کشور از ٣ سال قبل مطالعات خود را آغاز کرده ولی تا قبل از آن هیچ‌گونه اطلاعات و مدرکی دال بر بررسی و تحقیق درخصوص وضعیت آب و خاک کشور موجود نیست. مدبری گفت: درحال حاضر به دلیل تخصیص‌نیافتن بودجه و نبود کارشناسان حرفه‌ای به تعداد کافی، از ٨٠ رودخانه موجود در کشور تنها ٩ رودخانه درحال بررسی وضعیت آلودگی است که شامل کرخه، سفیدرود، زهره موند، وهله، میناب، سیمینه رود، هراز و زرینه‌رود است. وی ادامه داد: این در حالی است که رودهای کارون، ارس و زاینده‌رود نیز از اهمیت بالایی برخوردار است ولی چون ۶ سال قبل تحقیقات ابتدایی روی آن انجام شده دیگر سازمان نمی‌تواند برای مطالعه این رودها هزینه کند. مدبری یادآوری کرد که تمام فاضلاب تهران به زمین تزریق می‌شود و در عین حال ۴٠درصد از منابع مصرفی آب تهران از همین سفره‌های زیرزمینی تأمین می‌شود.
کارشناس کم داریم
دفتر بررسی آب و خاک محیط‌زیست کشور برای مطالعه آب و خاک نیازمند تیم‌های ٣ نفره زمین‌شناس، شیمیست و کارشناس محیط‌زیست است. عجیب این‌که سرپرست این دفتر می‌گوید استخدام شیمیست و کارشناس آب زیرزمینی در سازمان محیط‌زیست ممنوع است. دفتر بررسی آلودگی آب و خاک محیط زیست کشور وظیفه بررسی و مطالعه آب‌های سطحی، زیرزمینی، فاضلاب، پسماندها، خاک و مواد شیمیایی را برعهده دارد که هرکدام نیازمند یک مدیر و گروه تخصصی می‌باشد و این در حالی است که به گفته سرپرست این دفتر، تنها با ٢۴ کارمند و کارشناس درحال فعالیت است.
منبع:سلامت نیوز کد خبر:۱۷۴۵۴۳ تاریخ انتشار:۱۳۹۴/۱۱/۱۳ – ۱۵:۰۹
