۷۰ درصد مساحت اراضی استان مرکزی مستعد انجام عملیات‌های آبخوان‌داری و آبخیزداری است.
رحمت عظیمی معاون آبخیزداری اداره کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی آنچه که امروز در ایران بنام آبخوان‌داری وجود دارد را عملیات پخش سیلاب یا تغذیه آبخوان دانست که در دشت‌های سیلابی پایین‌دست آبخیزها اجرا می‌شود.
وی نتیجه این ادغام را امکان‌پذیری استحصال و انباشت سیلاب‌ها و بهره‌برداری از آنها برای دستیابی به اهداف چند منظوره، بویژه حل معضل کم‌آبی و تقویت سفره‌های زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه‌خشک عنوان کرد و گفت: آبخوان‌داری به مجموعه عملیات مکانیکی و بیولوژیکی اطلاق می‌شود که منجر به مهار و نفوذ سیلاب به داخل مخازن زیرزمینی شده و ضمن ذخیره آب به احیای مراتع و ایجاد جنگل‌های دست‌کاشت، بهینه‌سازی محیط‌زیست و حذف خسارت سیل می‌انجامد.
عظیمی با تاکید بر اینکه آبخوان‌داری مدیریت یک سیستم به نام آبخوان است، تصریح کرد: آنچه امروز در جهان به درستی به نام آبخوان‌داری معروف است، اکثرا مدیریت و کنترل کمی و کیفی سفره‌های آب زیرزمینی و منابع تغذیه‌کننده آنهاست و بر خلاف پخش سیلاب، عموما در بالادست حوضه آبخیز اعمال می‌شود.
وی افزود: آبخوان لایه متخلخل حاصل از انباشت رسوبات دانه درشت در نقاط خروجی آبخیزهاست که به صورت مخروط افکنه‌ها، دشت‌های سیلابی و دشت‌های آبرفتی درشت دانه مشاهده می‌شود و به علت همین تخلخل قابلیت نگهداری آب زیاد دارد.
وی اظهار کرد: آبخوان‌داری عموما در مدیریت خود از ابزارهای نرم‌افزاری برای از جمله کنترل منابع آلاینده، اندازه‌گیری و کنترل مستمر سطح آبخوان‌ها و میزان بهره‌برداری از آب‌های زیر زمینی استفاده می‌کند و این نوع آبخوان‌داری در تعامل مستقیم با کاربری اراضی و منابع آب حوضه و نیز برنامه‌های حفاظت آب و خاک قرار دارد و از اولویت‌های مهم برنامه‌های آبخیزداری محسوب می‌شود.
معاون آبخیزداری استان مرکزی با اشاره به اینکه پخش سیلابی که طی چند سال اخیر در ایران تحت عنوان آبخوان‌داری در خروجی حوضه‌های آبخیز و بدون توجه به آنچه که در بالادست حوضه اتفاق می‌افتد، اجرا شده است، بر خلاف آنچه گاهی ادعا می‌شود، نه تنها معادل و هم عرض آبخیزداری نیست، بلکه یکی از پروژه‌های طرح‌های حفاظت آب و خاک با قابلیت اجرای محدود (حداکثر ۲٫۵ میلیون هکتار در ایران) است، افزود: اقدامات پخش سیلابی اگر مستقل از مجموعه طرح‌های آبخیزداری به اجرا درآید ممکن است علاوه بر اتلاف منابع اعتباری، در درازمدت، اثرات زیانبار مهمی نظیر نفوذ آب‌های آلوده یا باکیفیت نامناسب بالادست به داخل آبخوان‌ها یا جمع‌آوری و تکثیر بذور علف‌های هرز در سطوح پخش سیلاب و غیره را سبب شود.
وی با بیان اینکه در چند سال اخیر در منابع معتبر این نوع عملیات جزو تکنیک‌های آب‌افزایی طبقه‌بندی شده است، پخش سیلاب را روشی عنوان کرد که در آن هرزآب‌های یک حوضه بزرگتر از طریق یک بند انحرافی از آبراهه به دشت منتقل شده و بر روی یک عرصه کوچکتر نسبتاً هموار به منظور تغذیه سفره‌های آب‌های زیرزمینی و بهبود کمی و کیفی پوشش گیاهی پخش می‌شود.
وی اضافه کرد: پخش سیلاب در آبخوان‌داری به منظور تغذیه مصنوعی صورت می‌گیرد و نباید با پخش آب اشتباه گرفته شود، زیرا پخش آب برای نفوذ رطوبت در خاک و افزایش توان تولید خاک انجام می‌شود. پخش آب در نقاط بالادست حوضه که جریان به صورت هرزآب است، انجام می‌شود در حالی که پخش سیلاب عموماً در خروجی حوضه و بر روی رسوبات مخروط افکنه انجام می‌شود.
معاون آبخیزداری استان مرکزی گفت: پخش سیلاب به بیان ساده از طریق اجرای سازه‌های نه چندان پیچیده سنگی(بتونی) و خاکی برای انحراف آب از مسیل اصلی و نگه‌داشت (بازداشت) آن در یک عرصه کم‌شیب و ایجاد فرصت کافی برای نفوذ و تزریق آب به داخل زمین انجام می‌شود.
عظیمی اراضی مستعد جهت اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری در سطح کشور را بالغ بر ۱۲۵ میلیون هکتار عنوان کرد و افزود: در استان مرکزی وسعت عرصه‌های دارای پتانسیل و قابل فعالیت جهت اجرای اقدامات آبخیزداری دو میلیون هکتار است. این عرصه‌ها عموما در اراضی شیب‌دار و مناطق کوهستانی قرار دارند و منابع آبی این مناطق عمدتا قنات و چشمه است و بیشتر کانون جمعیت‌های روستایی هستند و همچنین بیشترین عرصه‌های سیل‌خیز استان نیز در این مناطق قرار دارند.
منبع:ایسنا کد خبر:۹۴۰۸۲۶۱۵۸۳۱ تاریخ انتشار:سه‌شنبه ۲۶ آبان ۱۳۹۴ – ۱۱:۴۴
