♦ تیشه به ریشه آب
در حال حاضر وضعیت منابع آبی در کشور بحرانی است، به طوری که بنا به آمارها، در طول ۳۴ سال اخیر۱۷۰ میلیارد مترمکعب آب بیشتر مصرف کردهایم.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)- منطقه خراسان، این اضافه برداشتها در شهرستان کاشمر به گونهای است که به گفته مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی منجر به افت ۳۷ سانتیمتری زمین شده است؛ وی با این سخنان از وضعیت اسفبار برداشتهای بیرویه آب در کشور و از فرونشستهای زمین در این شهرستان پرده برداشت.
متأسفانه خشکسالیهای پیاپی، برداشت بیرویه آب از سفرههای زیرزمینی و تشنگی باعث نشست گسترده زمین در دشت کاشمر شده است. در حال حاضر فرونشستهای زمین که به صورت مکرر در نقاط مختلف کاشمر و خلیلآباد رخ میدهد، این پدیده را به عنوان یک مخاطره جدی در منطقه مطرح کرده و کارشناسان تأکید دارند باید برداشتهای بیرویه از منابع آب زیرزمینی برای جلوگیری از این فرونشستها کنترل شود.
خشم طبیعت به علت برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی
در همین خصوص، مدیر امور آب منطقهای کاشمر در گفتوگو با ایسنا، منطقه خراسان از فرونشست زمین در جنوب دشت کاشمر به صورت درز و شکافهای کششی و رشد لوله جدار خبر داد و گفت: در داخل چاههای پیزومتر لوله جدار قرار دارد که در همان ابتدا سرچاه بتن ریخته میشود، اما الان به دلیل فرونشست زمین این بتن از زمین کنده شده و بین بتن و زمین فاصله ایجاد شده که در جوار امامزاده سید محمد(ع) نمونه آن مشهود است.
حسین باباغیبی افت سطح آبهای زیرزمینی را یکی از علل مهم این فرونشست دانست و اظهار کرد: وقتی سطح آب پایین برود قسمتی از فشار وارد شده از ستون بالا به پایین را مولکولهای آب تحمل میکنند، اما وقتی آب خشک شود، دیگر مولکولی نیست که وزن ستون بالایی را تحمل نماید، به همین جهت زمین نشست کرده و متراکم میشود.
وی با اعلام اینکه زمین در جاهایی که آبرفت زیاد باشد، نشست میکند و در جاهایی که ضخامت آبرفت کم باشد خود را به صورت درز و شکاف نشان میدهد، بیان کرد: هم اکنون در حاشیه جنوبی دشت کاشمر این اتفاق به صورت درزکشی اتفاق افتاده و در مرکز به صورت نشست عینی است.
باباغیبی با بیان اینکه نشست زمین بر اثر اُفت آبهای زیرزمینی در تمام دشت کاشمر به جز مناطق کوهستانی اتفاق افتاده است، بیان کرد: دشت کاشمر شامل کل شهرستان کاشمر و خلیلآباد میشود که دارای ۴۹۶ حلقه چاه با مصارف گوناگون است.
وی کل دشت را منطقه ممنوعه بحرانی اعلام کرد و گفت: به هیچ عنوان مجوز حفر چاه کشاورزی در دشت کاشمر صادر نمیشود.
مدیر امور آب منطقهای کاشمر با اشاره به اینکه حجم بهرهبردای از منابع موجود ۱۴۱ میلیون مترمکعب در سال است، توضیح داد: در حال حاضر با ۳۵ میلیون مترمکعب کسری حجم مخزن مواجه هستیم.
وی مساحت دشت کاشمر را هزار و ۲۰۹ کیلومتر مربع و مساحت ارتفاعات سنگی را ۸۳۲٫۵ کیلومترمربع اعلام کرد و افزود: به طور متوسط دشت کاشمر سالیانه یک متر افت دارد.
باباغیبی در خصوص مخاطرات ناشی از فرونشست زمین افزود: ایجاد ترک و تخریب جادهها و مسیرهای ارتباطی، شکسته شدن خطوط لوله و شریانهای حیاتی، آسیبدیدگی کانالهای آبرسانی، ترک در پیِ سازهها و دیوارهای جدا کننده، تخریب زمینهای کشاورزی، آسیب به دامها و حیات وحش، جابجایی و تغییرشکل در مسیر راهآهن، تخریب لوله جدار و تجهیزات سر چاهی، شکستگی زهکشها و لولههای فاضلاب، آلودگی آبخوان، تخلیه ناگهانی برکههای آب و وقوع تلفات انسانی از جمله مخاطرات ناشی از فرونشست است.
باباغیبی با اظهار نگرانی از خسارات فرونشست و از دست دادن آبخوانها خاطرنشان کرد: به دلیل فرونشست زمین، در صورت بارندگی هم، نزولات آسمانی نمیتواند به زمین نفوذ کند و به سیل تبدیل میشود.
وی همچنین از خشکسالی شدیدی که دامنگیر رودخانهها و قنوات شده خبر داد و گفت: اگر رودخانههایی در سالهای بسیار گذشته، دائمی بودهاند، در حال حاضر ۱۰۰ درصد آنها فصلی شده و هیچ رودخانه دائمی در کاشمر نداریم.