با وجود اعلام مخالفت سازمان حفاظت محیط زیست با طرح انتقال آب منطقه زرین گل استان گلستان به شاهرود و درخواست توقف عملیات این طرح بی مجوز، و تجمع اعتراضی کشاورزان شرق گلستان مقابل استانداری، خبرها حاکی است از انجام این عملیات است. ایانا در گزارشی ارزیابی کارشناسان را از آسیب های این طرح به کشاورزی منطقه و اهمیت این رویداد در بروز تنش های سیاسی – امنیتی در گلستان که ورود مسوولان امنیت ملی کشور و نهادهای فراقوه ای را اجتناب ناپذیر می سازد، مورد واکاوی قرار داده است که می خوانید:
با وجود اعلام مخالفت سازمان حفاظت محیط زیست با طرح انتقال آب منطقه زرین گل استان گلستان به شاهرود و درخواست توقف عملیات این طرح بی مجوز، و تجمع اعتراضی کشاورزان شرق گلستان مقابل استانداری، خبرها حاکی است از انجام این عملیات است. کارشناسان می گویند به دلیل آسیب به کشاورزی منطقه و اهمیت این رویداد در بروز تنش های سیاسی – امنیتی در گلستان، ورود مسوولان امنیت ملی کشور و نهادهای فراقوه ای و برخورد جدی با مافیای آب، تنها راه حل بحران کنونی و پیشگیری از پدید آمدن جنگ آب در منطقه ای است که نسل های پی در پی کشاورز بوده اند و اکنون در خطر خشکسالی و بیکاری قرار گرفته است.
فاطمه ظفرنژاد، پژوهشگر آب و توسعه پایدار در این باره به ایانا گفت: از نظر علمی، انتقال آب از هر نقطه به نقطه ای دیگر کاری نادرست است و هم برای دهنده و هم گیرنده آب، پیامدهای منفی و آسیب های جدی بر جای خواهد گذارد.
او با تاکید بر این که هر گونه انتقال آب از منطقه ای به منطقه ای دیگر می تواند باعث بروز تنش های اجتماعی گسترده و خطرناک و به خطر افتادن امنیت ملی شود، گفت: “روی سخن من با شورای امنیت ملی و نهادهای فراقوه ای است که به هر شکل ممکن جلوی اقدامات بیشتر مافیای آب را بگیرند؛ وگرنه با تنش های امنیتی حاصل از به خطر افتادن کشاورزی و بیکاری در اثر عملکرد نادرست آن ها نمی توان با هیچ ابزاری مقابله کرد.”
این کارشناس برجسته و باسابقه صنعت آب کشور در ادامه تاکید کرد:” لابی و فشار در زمینه مسایل آبی سال هاست که در این کشور فعال بوده و نقش آفرینی می کند، بر مسوولان دلسوز فراتر از سه قوه است که فکری کنند تا جلوی فجایع بیشتر سیاسی- امنیتی مملکت را بگیرند. چرا که امروز امنیت ملی ما علاوه بر دشمن خارجی، توسط مافیای آب و مدیریت نادرست منابع آبی در معرض تهدید جدی قرار گرفته است.”
ظفرنژاد در ادامه هشدار داد: «می دانم که مافیای آب نمی خواهد گزارش های واقعی بحران آب کشور را بشنود. چون مبتلا به ناشنوایی مصلحتی شده است. روی سخنم با دلسوزان و مسوولان فراقوه ای است که جلوی ادامه این روند فاجعه بار را که امنیت ملی را به خطر می اندازد بگیرند.»
توجیهی برای ادامه یک خطای فاحش
از هنگام رسانه ای شدن خبر انتقال آب گلستان به شاهرود و تاکید مسوولان بخش آب و جنگل بر توقف این طرح غیرعلمی و خلاف قانون، برخی زمزمه ها اما از سوی مسوولان اجرایی سمنان و همچنین نمایندگان شاهرود در مجلس درباره ادامه این طرح با این توجیه که « ۲۵ میلیارد برای آن صرف شده و اگر آن را متوقف کنیم، این بودجه کلان به هدر می رود» به گوش می رسد و شاید همین فلسفه باعث ادامه آن به طور مخفیانه شده است. در این حال، اما هیچکس نمی پرسد که اساسا چرا از ابتدا این طرح، بدون داشتن تایید از سوی گروه ارزیابان محیط زیست کلید خورده و باعث هدررفت ۲۵ میلیارد از بیت المال مسلمانان شده است. این در حالی است که نقشه ها و گزارش های رسمی وزارت نیرو و بخش آب کشور بر کمبود شدید آب در استان گلستان به عنوان سومین استان بحرانی کشور و خطرناک بودن اجرای این طرح انتقال، صحه گذاشته اند. از سوی دیگر تمامی کارشناسان تاکید کرده اند که سفره های زیرزمینی آب استان گلستان از دست رفته و این استان به ظاهر سرسبز که از دیرباز از مناطق مهم کشاورزی کشور مطرح بوده، می رود تا فصلی جدی و جدید را در مبحث بیابان زایی تجربه کند. با این همه اما مافیای آب کوتاه نمی آید؛ یک روز به نام تامین آب شرب شاهرود و روزی دیگر با توجیه صرف هزینه ۲۵ میلیارد تومانی همچنان به ادامه این طرح مخرب اصرار می ورزد.
کشاورزی با راندمان پایین
اما این تامین آب شرب به چه قیمتی اتفاق افتاده است؟ آیا دستگاه های متولی میزان خسارت این طرح و اجرای آن را در درازمدت و نیز کوتاه مدت ارزیابی و محاسبه کرده اند؟ و آیا منطقی و کارشناسی است که برای تامین آب یک نقطه به جای استفاده از روش های نوین از جمله بازچرخانی آب و نیز اصلاح الگوی مصرف، منطقه دومی را مانند آن نقطه خشک کنیم؟ آن هم منطقه ای که از ابتدای پیدایش شغل اصلی آن ها کشاورزی است و خاک و تاریخش گواه این موضوع هستند؟ به نظر می رسد این به نوعی پاک کردن صورت مساله است.
علیرضا مهاجر، معاون سابق سفیر ایران در فائو و مجری کنونی طرح خود اتکایی دانه های روغنی درباره این توجیه نادرست به ایانا گفت:« متاسفانه در کشور ما کسی را به دلیل هدر دادن سرمایه های عمومی و بیت المال محاکمه نمی کنند. با اجرای این طرح در بخش های مختلف استان از جمله کشاورزی، نه تنها هزاران میلیارد تومان از بودجه عمومی و بیت المال از دست رفته که ذخیره گاه های جنگلی و زندگی مردم نیز به خطر افتاده است؛ با این همه باز بر این طرح مخرب، پای فشرده می شود، با این بهانه که ۲۵ میلیارد تومان هزینه شده است.»
او گفت:«آب گلستان را به نام آب شرب به شاهرود برده اند؛ اما برای کشاورزی استفاده کرده اند. درحالی که کشاورزی در شاهرود توجیه علمی نداشته و راندمان تولید کشاورزی در آن منطقه به دلیل خشک بودن خاک پایین است. ضمن این که خشکسالی های اخیر به شدت گلستان را درگیر کرده و این استان همیشه سبز، اکنون جزو استان های بحرانی کشور شده است. استانی که هزاران سال است سابقه و ریشه کشاورزی دارد و باید به عنوان یکی از قطب های کشاورزی ایران، حفظ شود. فردا با کشاورزان بیکار چه باید بکنیم؟»
وی افزود:«دره زرین گل، بزرگ ترین و بکرترین ذخیره گاه های سرخداری جهان را دارد که با این انتقال غلط آب، محیط زیست منطقه تحت آسیب جدی قرار خواهد گرفت و این ذخیره گاه ها از بین خواهد رفت. با این همه چه اصراری است که این طرح همچنان ادامه یابد؟» این پژوهشگر بخش کشاورزی به صدها جاده و تونل هایی اشاره می کند که برای اجرای این طرح، در بهترین جنگل های کشور احداث شده اند و جنگل را زیر و رو کرده اند.
فاجعه ای مانند دریاچه ارومیه!
فاطمه ظفرنژاد، کارشناس برجسته و باسابقه‌ی صنعت آب کشور و مترجم کتاب “رودهای خاموش” می گوید: «۲۰ سال پیش درباره سدسازی در بالادست دریاچه ارومیه هشدار دادیم و فقط لبخند و بی توجهی تحویل گرفتیم و امروز نیز درباره سیاست های غلط بخش آب و تاثیر مخرب آن بر کشاورزی و محیط زیست، هیچکس پاسخگو نیست. میلیاردها تومان پول مملکت دارد صرف بازسازی دریاچه ارومیه می شود که نتیجه اش هم معلوم نیست. باز چرا در حوزه زرین گل با این توجیه که ۲۵ میلیارد تومان هزینه کرده ایم این خطا را تکرار کنیم؟ آیا فردا که اکوسیستم ها، رودخانه ها و جنگل ها و نیز معیشت کشاورزان منطقه از دست رفت، باز می خواهیم میلیاردها تومان خرج کنیم تا اوضاع را سامان دهیم؟ غافل از اینکه دیگر آن زمان نمی توان کاری کرد.»
ملاقات با مسوولان محیط زیست کشور
چندی پیش مسوولان ستاد مردمی بازگشت چشمه های آب زرین گل به همراه تنی چند از نمایندگان معتمدین شرق گلستان و نماینده علی آباد کتول در مجلس، ملاقاتی را با مدیران سازمان حفاظت محیط زیست کشور برگزار کردند و از آنان خواستند تا با استفاده از اختیارات قانونی خود برای حفاظت از جنگل ابر که حالا مدتی است به منطقه حفاظت شده ارتقا یافته، استفاده کرده و به عملیات انتقال آب، خاتمه دهند.
اسماعیل اسفندیاری پور یکی از معتمدین منطقه درباره این نشست به ایانا گفت:«زندگی مردم در پایین دست در خطر قرار گرفته است؛ مردمی که سال هاست با توجه به اقلیم و طبیعت سرزمین خود با کشت و زرع، زندگی کرده اند. حالا عده ای خلاف سیر تکاملی طبیعت، طرحی را اجرا کرده اند که باعث نابودی کشاورزی و در نتیجه معیشت مردم منطقه خواهد شد.»
این کارشناس ارشد زراعت در ادامه با تاکید بر این که اگر اشتباهی صورت گرفته باید جلوی آن زیان گرفته شود، یادآور شد: «با مدیرکل دفتر آب و خاک و مدیرکل دفتر بازرسی سازمان حفاظت محیط زیست نشستی داشتیم و رویدادهای پیش آمده را برای آن ها شرح دادیم. با توجه به این که هم کشاورزی شرق استان و هم اکوسیستم رودخانه زرین گل و جنگل های منطقه در خطر است و آب و خاک این نقاط مورد آسیب جدی قرار گرفته، مقرر شد آن ها پیگیری کرده و برخوردهای قانونی لازم را انجام بدهند.»
با این همه و با گذشت ۴ ماه از این تاریخ و نیز با دادن وعده های مکرر به کشاورزان منطقه، هنوز هیچ اقدام جدی و موثری برای تغییر و اصلاح و نیز توقف این طرح صورت نگرفته است. به نظر می رسد حوادث تلخی مانند ” فاجعه دریاچه ارومیه ” در جای جای ایران در حال تکرار است و اراده ای نیز برای پیشگیری از وقوع آن ها وجود ندارد. اینجاست که کارشناسان تنها راه باقی مانده برای نجات کشاورزی و اکوسیستم های طبیعی منطقه را ورود شورای امنیت ملی به طرح های انتقال بین حوضه ای آب و از جمله “طرح انتقال آب زرین گل “به شاهرود می دانند که “جلوی ضرر را از هر کجا بگیریم منفعت است/.”
منبع:خبرگزاری کشاورزی ایران(ایانا) کد خبر: ۲۹۶۱۷ تاریخ انتشار: ۱۶ فروردین ۱۳۹۵
