«زاگرس» در مسیر بیابانی شدن/عکس

در یک دهه اخیر محیط‌زیست و منابع طبیعی حوزه استان‌های زاگرس نشین با مخاطرات زیست‌محیطی بسیاری دست‌به‌گریبان بوده و دراین‌بین بحران‌های واردشده به جنگل‌های زاگرس امروز به‌عنوان یک چالش ملی از آن یاد می‌شود که در صورت عدم برنامه‌ریزی و واکنش خردمندانه در راستای حل و کاهش آن مالیات بسیار سنگینی به اقتصاد و اجتماع کشور تحمیل خواهد شد.

در سال‌های اخیر در موردحفاظت از جنگل‌های غرب کشور و ناحیه‌ی رویشی زاگرس همایش‌ها و نشست‌های تخصصی بسیاری برگزارشده که تقریباً خروجی تمامی این بحث و بررسی‌های علمی به نحوه‌ مدیریت و نگهداشت این منبع باارزش زیستی اشاره داشته‌اند.

این در حالی است که در یک دهه‌ اخیر جنگل‌های استان‌های غربی کشور وارد بحرانی عمیق شده‌اند که بر اساس نتایج میدانی و اظهارات کارشناسان حوزه‌ی منابع طبیعی مدیریت غلط منابع جنگلی، بهره‌کشی‌های پی‌درپی و بروز و گسترش انواع آفات اسباب از بین رفتن این سرمایه ملی را فراهم آورده است.

شوربختانه در همین سال‌های اخیر بر شدت بحران‌های زیستی این ناحیه استراتژیک افزوده‌شده که نقش عوامل انسانی در بروز آن‌ها غیرقابل‌انکار است؛ یکی از مواردی که منشأ انسانی آن به اثبات رسیده و عدم امکانات درخور سبب تشدید بحران شده، آتش‌سوزی‌های گاه و بی گاهی است که همواره عرصه را بر تنوع ژنتیکی این ناحیه تنگ کرده و بر لیست سنگین خسارات افزوده است.

رضا آریایی مدیرکل مدیریت بحران لرستان در این رابطه با یادآوری اینکه طی پنج سال اخیر بیش از ۹۴۶ فقره آتش‌سوزی در سطح جنگل‌های لرستان داشته‌ایم می‌گوید: در قالب این تعداد آتش‌سوزی بیش از ۱۳ هزار و ۱۲ هکتار از جنگل‌های استان لرستان براثر آتش‌سوزی از بین رفته‌اند.

آریایی یادآور می‌شود: این آتش‌سوزی‌ها در عرصه‌های منابع طبیعی و همچنین مناطق حفاظت‌شده رخ‌داده است.

وی اضافه می‌کند: به‌طور متوسط هرسال دو هزار و ۶۰۰ هکتار از جنگل‌های لرستان در آتش سوخته‌اند که بیشترین مقدار آتش‌سوزی در استان طی پنج سال اخیر مربوط به سال ۹۰ با شش هزار و ۸۰۰ هکتار و کمترین نیز مربوط به سال گذشته با ۵۸۰ هکتار بوده است.

از سوی دیگر توسعه شتاب‌زده که در اکثر موارد بدون داشتن گزارش‌های دقیق ارزیابی‌های اکولوژیکی است، در کنار انواع سوءاستفاده‌های محیطی همچون بهره‌برداری بیش‌ازحد و ذغال گیری‌های غیرمجاز اشاره کرد.

این در حالی است که در سال‌های اخیر بر شدت قاچاق گونه‌ی خدمت رسان سنجاب افزوده‌شده که عدم حضور همین‌گونه در طبیعت به‌صورت مستقیم بر چرخه‌ی محیطی اثر منفی گذاشته و اسباب توقف رشد بذرهای جدید بلوط در طبیعت می‌شود.

مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست لرستان در این رابطه می‌گوید: جنگل‌های زاگرس و استان لرستان این روزها حال‌وروز خوشی ندارند و هجوم آفات و بیماری‌ها در جنگل‌های زاگرس بخش عظیمی از این سرمایه‌های ملی را به مخاطره انداخته است.

مهرداد فتحی بیرانوند تصریح کرد: با تشکیل کارگروه در استان و حساسیت‌هایی که در سطح ملی به وجود آمده امیدواریم با اقدامات عملی و تخصیص اعتبارات لازم این بیماری‌های درختان کنترل شوند.

وی آتش‌سوزی، زغال گیری و قطع درختان را به‌عنوان معضلات دیگر جنگل‌های زاگرس دانست و افزود: جنگل‌های زاگرس ریه‌های تنفسی کشور هستند که امیدواریم با اصلاح قوانین و مقررات برای مقابله با متخلفان و تخصیص اعتبارات برای احیای جنگل‌ها بخشی از این سرمایه‌ها را افزایش دهیم.

مدیرکل محیط‌زیست لرستان بابیان اینکه سطح جنگل‌های استان لرستان حدود یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار است، خاطرنشان کرد: در این سطح بسیار زیاد به‌طورقطع با کمبود شدید جنگلبان و محیط‌بان مواجه هستیم که نیاز به صدور مجوز در سطح ملی دارند.

فتحی بیرانوند تأکید کرد: مردم باید خود را صاحبان جنگل‌ها دانسته و پای‌کار بیایند.

دراین‌بین و بر اساس تحقیقات به‌عمل‌آمده از سوی متخصصین باید به این نکته بسیار مهم اشاره کرد که هرچند خشک‌سالی‌های عمیق و تغییرات آب و هوایی در کنار انواع بیماری‌های محیطی بر روی بحران زیستی ایجادشده در ناحیه زاگرس تأثیر مستقیم گذاشته اما می‌توان با اطمینان خاطر از زنده‌بودن جنگل‌های این منطقه به‌ویژه گونه ارزشمند بلوط نام برد که همین نشانه‌ی محکمی بر پویایی اکوسیستم راهبردی زاگرس است.

بر همین اساس و در مقابل تنش‌های روزانه‌ای که بر پیکره این موجود زنده تحمیل می‌شود، تنها تلاش و عزم ملی با داشتن برنامه جامع‌ومانع است که می‌توان همچنان به خدمات رایگان و سبز این ناحیه که به‌تمامی کشور نیز می‌رسد، امید داشت.

یکی از خدمات رایگان این سرزمین تولید منابع آب شیرین است که با توجه به شرایط آبی کشور نگهداشت اصولی زاگرس می‌تواند یکی از مهم‌ترین برنامه‌های راهبردی کشور باشد.

در همین ارتباط دکتر فرزاد ویسانلو استاد دانشگاه و متخصص حوزه جنگل با اشاره به اهمیت نگهداشت و حفاظت از جنگل‌های زاگرس به خبرنگار مهر می‌گوید: در شرایط کنونی کشور که بحران‌های مربوط به محیط‌زیست همچون تولید و افزایش کانون‌های گردوغبار، کمبود آب و شیوع بیماری‌ها و آفات هرروز ابعاد بیشتری پیداکرده و تعداد زیادی از شهرها و استان‌های ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهد، ضروری‌ترین نیاز، شناخت وضعیت موجود از منابع طبیعی و انواع تخریب موجود در حوزه‌های آبخیز کشور است.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد بروجرد با اشاره به اهمیت تدوین شاخص‌های مدیریت پایدار منابع طبیعی که موضوعی جهانی بوده و با ۷ معیار و ۵۷ شاخص از سوی سازمان بین‌المللی حفاظت محیط‌زیست (IUCN) به‌عنوان شاخص مدیریت پایدار جنگل‌ها تدوین و به امضای کشورهای شرکت‌کننده در کنفرانس مونترال در سال ۱۹۹۲ رسید یادآور می‌شود: این شاخص‌ها برای کشورهای خاورمیانه بازبینی‌شده و می‌تواند راهگشا باشند.

وی اضافه می‌کند: با توجه به تخریب فزاینده جنگل‌های کشور به‌ویژه منطقه زاگرس و چالش تغییرات اقلیمی و تخریب‌های انسانی که در اکوسیستم به وجود آمده، نیاز روزافزونی در خصوص بررسی هرچه سریع‌تر وضعیت موجود اکوسیستم‌های زاگرس حس می‌شود.

ویسانلو تأکید می‌کند که اگر در شرایط مدیریتی و برنامه‌ریزی‌های کارشناسانه حوزه جنگل تغییر بنیادی صورت نگیرد و فرآیند بیابان‌زایی متوقف نشود، در آینده‌ای نزدیک، تغییرات اقلیمی و اکوسیستمی، مناطق غرب کشور را به سمت بیابان، خشک و نیمه گرم شدن سوق خواهند داد.

این استاد دانشگاه برای جلوگیری از بروز بحران‌های بعدی، به کاربرد برنامه تدوین‌شده از سوی سازمان IUCN در شرایط کشورمان به‌ویژه منطقه زاگرس تأکید کرده و می‌گوید: بررسی هرکدام از شاخص‌ها، نیاز به پیمایش و آماربرداری دقیق محلی و منطقه‌ای دارد.

وی ادامه می‌دهد: انتظار می‌رود با توجه به اینکه کشورهای منطقه در این خصوص، نیاز به حرکت موازی در یک راستا دارند، این موضوع در ایران نیز به‌عنوان یک چهارچوب بین‌المللی پیگیری و اقدام شود.

ویسانلو شاخص‌هایی همچون حفاظت از تنوع زیستی، حفظ ظرفیت تولیدی اکوسیستم‌های جنگلی، حفاظت و نگهداری از منابع آب‌وخاک، حفاظت و نگهداری سهم جنگل در چرخه جهانی کربن، حفاظت و بهبود فواید اقتصادی- اجتماعی جنگل، چهارچوب قانونی، سازمانی و اقتصادی برای مدیریت جنگل در کنار شاخص حفظ سلامتی و شادابی اکوسیستم جنگل را ضروری و رعایت آن‌ها را الزامی می‌داند.

وی اضافه می‌کند: راهبرد مدیریت اکوسیستمی یکی از راه‌های نجات زاگرس است اما به دلیل در نظر نگرفتن مسائل اجتماعی و اقتصادی نیاز به تلفیق آن با معیارها و شاخص‌های مدیریت پایدار IUCN داریم که درنهایت، با تشخیص وضعیت موجود به‌طور دقیق، می‌توان برنامه‌ی مدیریتی برای هر اکوسیستم تدوین کرد.

وی یادآور می‌شود: امیدواری متخصصین منابع طبیعی این است که در صورت تصمیم‌گیری سریع و عملکرد بجا، از بروز بحران‌های بعدی در کشور ایران جلوگیری شود که این مهم نیازمند عزم عمومی و اراده ملی است.

درنهایت باید به این موضوع مهم اشاره کرد که این سرزمین را نباید با هکتارها زمین سوخته، با خاکی فرسوده و آبی خشک‌شده و تنوع زیستی نابودشده به آیندگان تحویل داد.

در حقیقت نباید به تخریب‌ها و آتش‌سوزی‌ها و بهره‌کشی‌های ناعادلانه عادت کنیم بلکه باید به این نکته ایمان بیاوریم که این سرزمین باید برای نسل‌های آینده به‌صورت خردمندانه حفاظت و به‌صورت عادلانه تحویل داده شود.

منبع:پایگاه خبری تحلیلی انتخاب کد خبر: ۲۲۸۶۴۰ تاریخ انتشار: ۱۳ مهر ۱۳۹۴ – ۰۹:۲۵